Bu günki gün enelerimiziň inçe el işleriniň biri bolan halyçylyk sungatyny ösdürmäge, täzeden täze nusgada dokamaga giň ýol açyldy. Käbelerimizin yhlas siňdirip dokan halylaryny aýawly saklamaga mümkinçilik döredildi. Könelişen nusgada dokalan halylary täze nusgada dokamak işleri dowam etdirilýär. Türkmen halysynyň muzeýinde dürli ýyllarda dokalan nagyşlarynyň we ölçegleriniň ululygy boýunça tapawutlanan halylaryň 2 müňe golaýynyň saklanýandygyny bellemek bolar. Bu ýerde XVII asyryň aýaklarynda dokalan halylar bilen birlikde täze dokalan halylary hem görmek bolýar. Dokalany 2-3asyr bolan halylarda dikeldiş- rejeleýiş işleri geçirilipdir. Wagtyň geçmegi bilen şol halylaryň gyra dolawy, topragy gidip, erişleri gyrlypdyr. Olary aýawly saklamak bolsa muzeýiň öňünde durýan uly borçdur. Gymmatly mirasymyzyň gaýtalanmajak nusgasy bolan gadymy halylarda türkmeniň durmuşy suratlandyrylypdyr. Muzeýiň içini synlap ýörşüňe, müň dürli öwüşginli türkmen halylarynyň türkmeniň ruhy dünýäsiniň ýaşaýyş medeniýetini baýlaşdyran uly güýç bolandygyna ynanýarsyň. Ylla türkmen dünýäsi halyda jemlenip, milletiň mukaddes medeniýetini, ruhyýetini, syýasy düsünjesini, dünýewi duýgusyny, ynanç ygtykatyny nagyşlaryň dili bilen beýan edilen ýaly. El hünärine ussatlaryň zehin zähmeti siňdirilip dokalan halylary synlaýarkaň, buýsanç tolgunmasy kalbyňda häkimlik edýär. XVII asyra degişli "ak ýüpüň" inçeden nepis dokalyşyny synlap, ony dokanlaryň yhlasyna alkyş aýdýarsyň. Türkmen öýleriniň tärimine tutmak üçin çitme we kakma usulynda dokalan "ak ýüpüň" boýaglary tebigydyr. XVIII asyrda dokalan "aýna gölli" torbanyň hem boýaglary tebigy bolup, onda dürli reňki ýüplükler ulanylypdyr. Torba dikligine 3 setir göl, keseligine 4 setir göl salnypdyr. Gölleriň arasy tegbent nagşy bilen bölünipdir. Gap-gaç salmak üçin dokalan bu torbanyň gyralaryna ýaşyl goçak, erik gül, teňňe, gyýak nagyşlary salnypdyr.
XIX asyrda dokalan "aýna gölli" çuwalyň hem reňki tebigydyr. Çuwal egin eşik salmak, bugdaý guýmak üçin dokalypdyr. Çuwala dikligine 3 setir göl, keseligine 4 setir göl salnypdyr. Gyralaryna gyýak, içýanagyz nagyşlary salnyp, on bir dürli ýüp ulanylypdyr. "ÄLEM" nagşyna derek garşylykly gapyrga nagşy salnypdyr. Çuwalyň çitimi düwme çitilipdir.
Türkmen halysynyn müzeýinde at esbaplary, çuwal, başdarak salynýan torbalar- horjunlar, düýe asmalygy, gapylyklar, köşek asmalygy ýaly hojalykda ulanylýan haly önümleriniň ýerleşdirilmegi bu ýere gelýänleriň siňe-siňe syn edip, bu kesbiň eýelerine, ony dowam etdirýänlere bolan hormatyňy artdyrýar. XX asyrda dokalan halylar hem bu ýere gelýänlerde uly täsir galdyrýar . 1937-nji ýylda dokalan iki ýüzli haly hem şolaryň biridir. Bir tarapyna gabsa göl, beýleki tarapyna guşly göl salnan bu haly daşary ýurtly syýahatçylaryň , myhmanlaryň hem täsin galyp synlaýan sungatydyr. 1948-nji ýylda dokalan güberçek aždarha halysy hem dokalyş usuly bilen tapawutlanýar. Halynyň merkezinde ösümlikler dünýäsi we güberçek uly, kiçi aždarhanyň şekili XVasyra degişli bolan Änew şäherçesinde ýerleşen Seýit Jemaleddin metjidiniň daş ýüzünden alnypdyr. Bu özboluşly halyny K. Askerow we B.Geldiýewa dokapdyr.Haly muzeýinde äpet halylar bu sungatyn ussatlygynyň nyşany bolup, bu ýere gelýänleriň ünsüni ozüne çekýär. 1941nji ýylyň iýul aýynyň 13-ne ýüwürdilip, 1942-nji ýylyň fewral aýynyň 12 sine kesilýär. Ussat halyçylaryň 40 synyn 7 aýda dokap, kesen bu halsynyň umumy meýdany 193, 5 kwadrat metr. Halynyň boýy 10,5 metr ini 18 metr. Halynyň bir kwadrat metrinde 254000 çitim bolup, jemi 48 million 752 müň çitim bar. Beýik Watançylyk urşy ýyllarynda dokalan bu haly şol döwüriň gelin gyzlarynyň Watanyň azat ertirine, ýagty gelejegine bolan ynamlarynyň, synmaz erkleriniň nusgasydyr. Garaşsyzlyk ýyllarynda "Türkmen kalby" atly halyny dokan ussat halyçylara bolsa Magtymguly adyndaky Halkara ýaşlar baýragy berildi.
Özlerine goýulýan hormatdan ruhlanan halyçylarymyz ata Watanyň abraýyny galdyrýan ajaýyp halylar bilen dünýä ýüzüni haýrana goýýarlar.
Çeşme: Türkmenistan gazeti. Makala gysgaldylyp alyndy.

178

20

7

4

0

Mowzugy VIP edenler: