23:55 Mowzuk

GABANMAK YNANMAZLYKMY? / Baky AMANÝAZOW

Söýgi – adamzadyň ömrüne öwüşgin çaýýan, şol sanda her bir adamyň ömrüniň dowamynda baş goşup biläýjek iň bir ajaýyp derdi. Men näme üçin duýgularyň başy bolan söýgini «dertleriň iň gowusy, ajaýyby» diýip atlandyrdym, bilýäňizmi? Sebäbi lezzetine ýetýänçäň söýginiň ezýetlerem, hupbatlaram ýeterlik. Meň bilen ylalaşsaňyz gerek. Käte lezzetine ýetdim diýenimizde hem oslanmadyk ýerden birzat çykaga-da, ýene bizi gara girdaba gark etmek ähtimallygy bar. Munuň ýaly ýagdaýlarda adamy diňe ynam halas edip biler. Gatnaşyklarda hökmany zatlaryň biri hem bir-birege bolan ynamdyr. Birine ynanyp bilmegiň üçinem esasy özüňe bolan ynamyň berk bolmaly. Haçanda şol ynam gowşan halatynda, gatnaşyklarda dürli kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz boljagyňyz ikiuçsyzdyr. Ine, şol ynamy gowşadýan zatlaryň biri-de – aşa gabanjaňlyk.
Gabanmak – aslynda köpmanyly söz bolup, özüňde bar bolan, özüňe degişli bolan ýa-da özüňe degişli etmek isleýän zadyňy başgalardan gysganmakdyr. Ýagny, gysgaça, gabanmagyň görnüşi kän, ynsan islendik zadyny gabanyp biler. A bu gün bolsa biz siz bilen söýgi (är-aýal) gatnaşyklaryndaky bolup biläýjek «gabanjaňlyk duýgusy» hakynda gürrüň etmekçi.
Aslynda her bir söýýän ýüregiň ýanynda ynamam, gabanjaňlygam bardyr. Ýöne onuň derejeleri herkimde dürli-dürlüdir. Meselem, gabanjaňlygy alaly, kimlerde ol araçägi geçse, kimlerde bolsa nol derejä çenli düşüp bilýändir. Bu ýagdaýlaryň ikisi-de bähbide däl. Sebäbi bularyň biri boş şübhä, ynamsyzlyga getirýän bolsa, beýlekisi garşyňdaka bolan duýgularyň sowamagyna, şikeslenmegine ýa-da oňa şeýle duýulmagyna sebäp bolup biler. Şonuň üçin bu meselede deňagramlylyk saklansa gowy.
Gabanjaňlyk – gatnaşygyň soňuna sogan ekýän bir duýgumy ýa-da söýginiň delilimi? Bu soraga herkimiň öz pikir-garaýşy bar. Kä kişiler hatda gabanmalydyram öýdenok. Ýöne meniň pikirimçe, ýerlikli gabanmakdan hiç hili zyýan gelmese gerek. Sebäbi ýerlikli gabanylanynda eýe çykmak, goramak ýaly funksiýalar hem şol bir wagtyň özünde ýerine ýetirilýär. Emma aşa gabanjaňlygyň gatnaşyklary bir topar meselelere duçar etjegi welin hakykat. Her zadyň aşasynyň zyýanly bolşy ýaly, gabanmaklygyňam aşasy oňlulygyň üstünden eltenok. Irde-giçde adamy bezikdirip, oňa öz ýaramaz täsirini ýetirýär.
Gabanjaňlyga düşnükli dilde şeýle kesgitleme berse bolar: “Gabanjaňlyk özüňe degişli bolan (ýa-da özüňe degişli etmek isleýän) zadyňy ýitirmäge bolan gorky duýgusydyr”. Ýöne unutmalyň, aşa gabanjaňlyk gorky, alada bilen birlikde ynamsyzlygy hem öz ýanynda saklaýandyr. Şeýlelikde, bu ýagdaý söýginiň öňüne-de böwet çekip biler.
Gatnaşygyň ilkinji günlerinde söýgüliňiz sizi gabanýan bolsa, «Oho, meni telbe bolup söýäýşini munuň» diýip, pikir edersiňiz. Ýöne bu gabanjaňlyk gereginden artyk bolup, sizi gysyp gowuryp başlaberende, söýgiňizden el ýuwmagyňyza çenli eltip biler. Elbetde, ýokarda aýdyşymyz ýaly, gabanjaňlyk diýlen zadyňam öz çägi bolmaly. Haçanda ol çyzykdan, araçäkden geçip ugranda tekiz ýoldan barýan ynsanlary büdredip, ýykyp, ýüreklerini ýaralap biler. Şonuň üçin araçäge kän bir golaýlaşman, gabanjaňlykda deňagramlylygy darbazçynyň saklaýşy ýaly saklap gezmek ähli tarapdanam bähbitli bolar.
Alymlaryň tassyklamaklaryna görä, är-aýalyň arasyndaky dawalaryň aglabasy aşa gabanmaklygyň netijesinde ýüze çykýar. Bu hadysa-da esasan, özüne ýa-da ýanýoldaşyna bolan ynamsyzlygyň netijesinde amala aşýar. Bu zatlar nähili döreýär? Söýýäniňe ýa-da ýassykdaşyňa gereginden artyk eýe çykmak, olary gol astynda saklan ýaly, minutma-minut hasabat soramak ullakan bir şübhä eltip, olara ynamsyzlyk edýän ýaly duýulyp biler. Aslynda bu şeýle, ýöne bu hakykaty özüňiziň kabul etmegiňiz mümkin däle çenli barýar. Was-wasa düşeniňizi kimdir biri ýaňzydaýmasa, özüňizden biljek gümanyňyz ýok.
...Aşa gabanmaklyga tymsallaryň üsti bilenem düşünmäge çalyşalyň.
Bir zamanlar çyrmaşyk (haşal ot) bilen günebakar bolupdyr. Olar bir-birini juda söýýärmiş. Ýöne günebakaryň bir häsiýeti – olam Güne bakmaly bolýan eken. Onuň bu endigi çyrmaşyga ýaramandyr, sebäbi ol aşa gabanjaň eken. Günebakaryň diňe özüne bakmagyny isläpdir. Şeýdip çyrmaşyk, gün geçdikçe günebakary gysyp başlapdyr (gujaklaýandyryn öýdüp), maňa baksyn diýip. Barybir günebakar öz endigi boýunça Güne seretmeli bolupdyr. Iň soňunda, bir gün oýananda, çyrmaşyk, saralyp-solup barýan günebakaryň özüne seredip duranyny görüpdir. Bu ýagdaýy görüp ol şeýlebir begenipdir. Emma.., emma onuň şatlygy uzaga çekmändir. Bilýäňizmi näme üçin? Sebäbi çyrmaşyk hergün günebakary gysýardy welin, netijesi onuň heläk bolup, guramagyna getirdi. Bu eden etmişine ökünip, çyrmaşygam gurap, ýele sowrulyp gidipdir.
Ýa-da munuň çöwre tarapy. Aýdaly, bir bägüli gowy gördüňiz. Ony aşa söýgiňiz zerarly ýolarsyňyz we guramagyna sebäp bolarsyňyz (bu aşa söýmek meselesine degişli). Ýa ony ýolanyňyzdan soň, ony eliňizden gaçyrmak (ýitirmek) gorkusyndan ýaňa gaty gysarsyňyz. Netijede, onuň tikenleri eliňize çümüp, özüňize-de zyýan bermegiňiz gutulgysyzdyr. Ine, siziň aşa gabanmak bilen gazanjak zatlaryňyz...
Statistikalaryň habar bermegine görä, zenanlara görä has köp erkekler gabanjaň bolýandyr. Bolmalysam şeýle. Çünki dört çaryýarlaryň biri bolan Hezreti Aly: «Gabanmaýan erkekden haýyr gelmez» diýýär. A ýöne aşa gabanmak welin adamyň ömrüniň gysgalmagyna, psihiki hassalyklara-da duçar edip bilýändigini unutmalyň! Hormatly okyjylar, söýüň, söýüliň, eýe çykyň, gabanyň.., ýöne aşa gabanmaň! Ömrüňiz uzak bolsun! Çünki siz ömür ýoldaşyňyzy (ýa-da geljekki ömür ýoldaşyňyzy) uzak ýyllar söýmelisiňiz!