12:04 Mowzuk

Ramaýana – Ramanyň syýahaty. Gadymy hindileriň sanskrit dilindäki eposy. Hindileriň ynanjyna görä ady wedalarda Taýttiri-Pratişakhi mugallymlarynyň arasynda hem agzalýan, hindi akyldary Walmik bu eseriň awtory hasplanýar. Induizmiň simrit kanunlarynyň keramatly ýazgylarynyň biri hasaplanylýar.

Ramaýana 24000 goşgudan (sanskrit dilinde 4800002 söz, ýagny «Mahabharata» bu eseriň dörtden biri, a «Iliadadan» bolsa bu eser 4 esse uly) ybarat bolup, 7 kitaba we 500 aýdyma bölünip, kanda diýip atlandyrylýar.
Ramaýananyň kitaplary:

1.Bala-kanda – Ramyş çagalygy barada kitap.

2.Aýathýa-kanda – Aýodhýedäki patyşa köşgi barada kitap.

3.Aranýa-kanda – Ramyň jeňňeldäki durmuşy barada kitap.

4.Kişkindha-kanda – Ramyň maýmynlaryň şasy Kişkindhe bilen birleşmegi barada kitap.

5.Sundara-kanda – Ramyň aýaly Sitany alyp gaçan Rawanyň şalygy Lanka adasy barada «ajaýyp kitap»

6.Ýuddha-kanda – Ramyň maýmynlardan düzülen goşun bilen Rawanyň goşunyny ýeňşi barada kitap.

7.Uttara-kanda – Jemleýji kitap.

Ramaýanada Wişnunyň ýedinji keşbi bolan Ram barada beýan edilýär. Bu eserde Wişnunyň 4 keşbi beýan edilip, şolaryň biri Ram, galan üçüsi onuň doganlary. Ramaýanada Ramyň aýaly Sitany ýesir alan Lankanyň şasy Rawandan üstün çykyşy aýdylýar. Eposda adamyň barlygy we dharma («okuw», «kanun» - hindi filosofiýasynyň möhüm bölegi) düşünmek barada temamar gozgalýar. Gadymy hindi pähimdarlarynyň allegoriki häsiýetdäki pelsepewi kyssalary we bhakta (hudaýa sadyklyk we söýgi) poemanyň mazmunynda öz beýanyny tapýar.

Baş gahrymanlary:

•Rama – poemanyň esay baş gahrymany. Koşaly şalygynyň şasy Daşarathi we onuň baýry aýaly Kauşaliniň nowbahar we söýgüli perzendi. Ol namysjaňlygyň nusgasy hökmünde suratlandyrylýar. Daşaratha söýgili aýaly Kaýkeýiň talabyna boýun bolmaga mejbur bolýar we Ramy tagta bolan hukugyndan mahrum edip, 14 ýyllyk sürgüne iberýär.

•Sita – Ramyň söýgili aýaly, Şa Janakiniň gyzy, ol keşden ösüp çykyp, «dogulanda adam bolup dogulmandyr». Ol Wişnunyň aýaly Lakşminiň aýdyň nusgasyny keşplendiripdir. Sita zenanlara mahsus päkligiň nusgasy hökmünde suratlandyrylýar. Ol ýan ýoldaşy bile sürgüne gudýär we ol ýerde Rawan tarapyndan ýesir alynýar. Ram Rawany öldürip, Sitany halas edýär. Sita Rama dowamat Kuşu we Lawu atly iki şazadany dünýä inderýär.

•Hanuman – güýçli wanara (maýmyn) we Şiwanyň 11-nji keşbi. Öz lebzine wepalylygyň nusgasy. Şemal hudaýynyň ogly. Sitany halas etmekde esasy rol oýnaýar.

•Lakşman – Ramyň körpe inisi, ol Ram bilen bile sürgüne gidýär. Ýylan Şeşunyň bir sypaty we wepaly dostlugyň nusgasy. Ol Sitanyň talaby bilen tokaýa giden agasy Ramy tapmak üçin, Sitanyň ýanyndan gaýdýar. Netijede bolsa Rawan Sitany alyp gaçýar. Sitanyň körpe jigisi Urmila bilen nikalaşýar.

•Bharata – Daşarathiniň ogly, Ramyň inisi. Haçan-da ol ejesi Keýkeýiň tagtyň mirasdüşeri Ramy sürgüne ýollap, özüni mirasdüşer bellänini we kakasy Daşarathiniň hasrat içinde ölmegine sebäp bolandygyny bilenden soň tagtdan ýüz öwrüp, Ramyň gözlegine gidýär. Ram sürgüni doly tamamlajakdygyny berk aýdyp, onuň bilen gaýtmakdan boýun gaçyrandan soň, Bharata tagtyň üstünde Ramyň altyn sandalyny goýup, Ramyň hakyky şadygyny we özüniň diňe bir wagtlaýyn dolandyryjydygyny ykrar edýär. Adalatlygyň nusgasy hökmünde şöhlelendirilýär.
•Rawan – rakşas (adam iýýän, şeýtan) we Lankanyň şasy. Onuň on kellesi we ýigrimi eli bar eken. Onuň bir kellesini kesseň, ýerine täzesi ösüp çykýar. Brahma hudaýyndan alan peşgeşi üçin ony on müň ýylyň dowamynda hudaýlaram, şeýtanlaram, wagşy ýyrtyjylaram öldürip bilmeýär. Diňe adam ony öldürip bilýär. Onuň güýjünden hatda hudaýlaram sandyrapdyr. Rawany ýeňmek üçin Wişnu adamyň – Ramyň we onuň doganlarynyň keşbine öwrülýär. Ol Sitany öz aýaly edinmek üçin ogurlaýar. Ýöne Rawan Sita hiç hili zorluk bilen öýlenmeli däl. Şonuň üçin ol Sitany gorkuzmak ýa-da ylalaşykly gepleşikleriň esasynda razy etmek isleýär. Sebäbi eger ol bir zenana sütem edäýse, şol pursat jany çykmaly.

Rama, Sita, Lakşman, Bharat, Hanuman we Rawanyň personažlary hindi medeniýetiniň aýrylmaz bölegidir.
Bellik: gadymy hindi ynançlaryna görä, hudaýlar adama özlerinden jan berip, şoň ruhunda ýaşap bilipdirler. Ram Wişnu hudaýynyň ýedinji keşbi diýildigi Ramda Wişnu hudaýy ýaşaýar diýmekligi aňladýar.