11:14 Mowzuk

Bismillähir-rahmänir-rahym
Nisa süresiniň 31-nji aýaty:
"Eger siz gadagan edilen uly günälerden saklansaňyz, siziň (beýleki) erbetlikleriňizi (kiçi günäleriňizi) öteris we sizi belent mertebeli ýere salarys".
Ebu Hureýre r.a. rowaýat edýän hadysynda şeýle diýipdir: Allanyň Resuly sallallahu aleýhi we sellemiň: "Eger uly günälerden saklanylsa, wagt namazlary (bir namazdan indiki namaza) we Juma namazy indiki Juma namazyna, şeýle hem oraza indiki oraza çenliedilen günäleriň bagyşlanmagyna sebäpdir”. (Muslim, Taharet, 16. Hadyslar bilen Yslam, 2-nji tom, 391-nji sahypa.)
Allatagala islese ýekeje hurmany bölüşip iýmek ýaly, ýagşy amaly eden bendäni öz jennetine saljakdyr. Şonuň üçin hiç bir adam: “Ýekeje hurmala, mundanam sadaka bolarmy?!” diýmesin. Her kimgurbunyň ýetdigiçe bu Oraza aýynda agyz açdyrmaga gaýrat etmelidir.
Bu barada Hezreti Aýşa r.a. şeýle diýýär: “Garyp bir zenan maşgala, iki gyzyny gujaklap gapyma geldi. Men olara üç sany hurma berdim. Ol (zenan) gyzlarynyň her birine bir hurma berdi. Iýmek üçin bir hurmany hem agzyna saljak bolanda gyzlary ejesiniň agzyndaky hurmany hem iýmek islediler. Aýal iýmek islän ýekeje hurmasyny derrew ikä bölüp, hersine ýarsyny paýlap berdi. Onuň bu eden işi maňa ýarady. Allanyň Resulyna bu zenanyň eden işini gürrüň berenimde, Ol şeýle diýdi: “Bu ýagşy amalyň hormatyna Allatagala oňa jenneti wajyp etdi. Ýa-da bu ýagşy amalyň hormatyna ony dowzahdan halas etdi” – diýendigini ýatlaýar.
Muhammet aleýhissalam Oraza aýynyň golaýlan wagtynda: “Oraza aýy size berekedi bilen geldi. Allatagala ol aýda sizi baý eder, şol sebäpli size rahmet indirer, ýalňyşlyklary ýok eder, ol aýda doga-dilegleri kabul eder. Allatagala siziň (Oraza aýyndaky ybadat we ýagşylyk meselesinde) biri-biriňiz bilen ýaryş edýändigiňize sereder we perişdelerine garap siziň (bu amallaryňyz) bilen öwner. Beýle bolsa gowylyk, ýagşylyk we haýyr edip, Allatagala özüňizi görkeziň. Oraza aýynda Allatagalanyň rehmetinden özüni mahrum eden kişi betbagtdyr kişidir” diýýär. (Heýsemi, mejmeuz zewaid, 3-nji tom, 334-nji sahypa. Hadyslar bilen yslam, 2-nji tom, 395-nji sahypa).
Bir gün Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam Juma hutbasyny okamak üçin münbere çykanda her äden ädiminde “Ämin” diýip aýtdy. Hutbasyny gutarandan soňra: “Eý, Allatagalanyň ilçisi mübere çykanyňyzda näme üçin her ädimiňizde (üç gezek) “Ämin” diýdiňiz?” diýip soradylar. Ol hem: “Jebraýyl aleýhissalam üç doga etdi, Men hem olara “Ämin” diýdim. Münberiň birinji basgançagyna münenimde Jebraýyl aleýhissalam: “Ata-enesine ýa-da olardan birine seretmäge ömri ýetip, (Olara hyzmat edip, ýagşy doga-dileglerini alyp), jenneti gazanmadyk bolsa, şonuň garagy aksyn” diýdi. Men hem “Ämin” diýdim. Münberiň ikinji basgançagyna münenimde Jebraýyl aleýhissalam: “Sen Pygamber hökmünde bir adamyň ýanynda adyň agzalan wagty Saňa salawat aýtmaýan adamyň garagy aksyn” diýdi. Men hem “Ämin” diýdim. Münberiň üçünji basgançagyna münenimde Jebraýyl aleýhissalam: “Oraza ömri ýetip, onuň sogap we berekedinden peýdalanman Allatagalanyň bagyşlan bir bendesi bolup bilmedik adamyň garagy aksyn” diýdi. Men hem “Ämin” diýdim” diýip, jogap beripdir.
Kagbul Ahbar r.a. Resul aleýhissalamdan rowaýat etdi: Resul aleýhissalam aýtdy: “Eý, ýaranlar, Haktagala sizi hormatlap, Oraza aýyny iberdi. Allatagala ony başga hiç Pygamberiň ymmatyna bermedi. Ol Oraza aýy bilen meniň ymmatymy sylaglady. Siz hem ony hormatlaň. Çünki kyýamat güni bu Oraza sebäpli siziň özge ymmatlaryň arasynda mertebäňiz belent bolar. Her kim Oraza aýynda gijelerine ybadat edip, gündizlerine agyz bekläp, dilini gybatdan, ýalançylykdan, töhmetden we şugulçylykdan saklasa, Haktagala ol bendä müň aý ybadat edeniň sogabyndan hem köp sogap berer”.
“Edep” sözi haýsydyr bir parzy ýa-da sünneti berjaý etmegi aňlatman, eýsem jemgyýetiň urp-adatlaryna hormat goýmagy, şolara ters gelýän hereketlerden daş durmagy aňladýar. Ýöne edebi terk etmek edepsizlikdir. Edebi taryp eden akyldarlarymyz:

Edep bir täç eken nur-y Hudadan,
Geý ol täji, gutul her bir beladan -

diýip aýdypdyrlar.

Mübärek Oraza aýynyň günleriniň birinde gaýry dinli bir adamyň ogly eline çörek alyp, köýä çykýar. Ony gören kakasy çaganyň golundan tutup, öýüne alyp barýarka:
-Oglum, bu edýäniň aýypdyr. Musulmanlaryň agzy bekli. Dogry, biz gaýry dinli, ýöne şonda-da orazaly musulmanlaryň gözleriniň öňünde çörek iýmek dogry däldir. Mundan soňra Oraza aýy çykýança iýjek zadyňy öýde iý – diýip tabşyrýar.
- Aradan esli wagt geçýär. Bir gün gaýry dinli adam dünýäden ötýär. Zamananyň ulamasy bu adamy düýşinde behiştde görýär. Ondan:
- Sen gaýry dinli adamdyň. Oda çokunýardyň, behişde nähili kabul edildiň? – diýip soraýar.
Ol şeýle jogap berýär:
- Dogry aýdýarsyňyz, men bir otparazdym, ýöne Ezraýyl aleýhissalam janymy almaga gelende Allatagala oňa:
- Bendämiň ruhuny gaýry dinli halda alma, Men ony bagyşlaýaryn. Onuň iman etmegine pursat ber – diýip emr etdi. Şol wagt “La ilahe illallah, Muhammedür Resulullah” diýip iman getirdim. Soňra amanadymy tabşyrdym. Meniň bu ylahy ýalkanmagymyň sebäbi, Oraza aýynda bir gün çagamy agzy bekli musulmanlaryň gözüniň öňünde çörek iýmekden saklapdym. Allatagala Ezraýyl aleýhissalama:
- Ol meniň agzy bekli bendelerime hormat goýdy. Gaýry dinlidigine garamazdan, olaryň gözüniň öňünde hiç zat iýmedi, başgalara-da iýdirmedi. Meniň orazama hormat goýdy. Men hem şu pursatda oňa hormat edýän, dünýäden imanly gitmegini isleýän – diýip, maňa iman nesip edip, jennetine aldy.
Bir gün hezreti Hasan Basry syrkawlaýar we otparaz bolan duldegşir goňşusy onuň hal-ýagdaýyny soramaga gelýär. Otparaz goňşusy öz öýüniň diwaryndan Hasan Basrynyň öýüne syzan kir suwunyň otagyň içine ýakymsyz ys berip, öýdäkileri birahat edýändigini görýär we haýran galyp:
-Goňşy! Näme üçin şu wagta çenli muny aýtman gezdiňiz? Aýdan bolsaňyz, munça wagtlap ezýet çekip ýörmezdiňiz – diýýär.
Hezreti Hasan Basry şeýle jogap berýär:
-Beýle etsek, sizi birahat ederis, göwnüňize degeris diýip pikir etdik, şonuň üçin aýtmadyk.
Bu sözleri eşiden otparaz goňşusynyň imany oýanyp:
-Munuň soňra meni otparazlaryň ybadathanasynda däl-de, musulmanlaryň metjidinde görersiň. Beýle sabyr we ynsana hormaty hak dine ynananlar görkezip biler – diýip, kelemeýi-şahadat getirýär.
Hezreti Hasan Basry ýaly weliler töweregindäkilere şeýle görelde bolupdyrlar.
Wähb ibn Zer atly bir adam gonamçylygyň deňinden geçip barýarka köp hasratly bir owaz eşitdi: “Wah! Oraza aýy geldi! Maňa agyz beklemäge rugsat ýok! Emma pany dünýäde salyh çagalarym bar. Olar agyz bekläp, sogabyny meniň adyma bagyşlarlar. Olardan men razydyryn”.
Muzaffar Derýa: “Men Hydyr aleýhissalamdan: “Oraza aýynyň başga aýlardan aýratynlygy näme?” – diýip soradym” diýipdir.
Hydyr aleýhissalam: “Eý, Muzaffar Derýa! Agzaçar wagtynda Allatagala jebraýyl aleýhissalama perman eder: “Eý, Jebraýyl! Arassa suw alyp, hezreti Muhammet aleýhissalamyň rowzasyna-mübärek gubruna bar. Meniň salamymy ýetir we aýt, Seniň ymmatyň agyz açýarlar, Sen hem olara eýerip agyz aç diýgin”. Derhal Jebraýyl aleýhissalam Pygamberimiziň rowzasyna gelip, hezzet-hormat bilen bir käse arassa suwuň Muhammet aleýhissalama berer. Pygamberimiz: “Men bu şeraby Tahury ymmatymsyz içmerin” diýer. Derhal Jebraýyl aleýhissalam Allatagala Muhammet aleýhissalamyň ymmatyndan üzňe içmejekdigini arz eder. Allatagaladan perman bolar: “Meniň dostum şeraby Tahurdan içsin, Men ymmatynada nesip ederin”. Ondan soň Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam şeraby Tahurdan içer” diýip jogap beripdir.
Aýdypdyrlar, agyz açarda joşgunly, gaýratly bolup iýip-içsinler. Hikmet, möminleriň agzaçary Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň agyz açanyna meňzesin. Çünki Pygamberimiz arassa suw içenden soň galanyny Jebraýyl aleýhissalam alyp: “Muny näme edeýin” diýip, Allatagaladan sorady. Haktagaladan perman boldy: “Her bir perişde bir damja alyp musulmanlar agyz açan wagtynda käselerine damdyrsyn. Möminler ondan içerler. Allatagaladan perman bolar: “Eý, bendelerim! Sizi dowzah odundan azat kyldym!”. Soň Jebraýyl aleýhissalam hemme öýlere sereder, eger Muhammet aleýhissalamyň ymmatyndan ýekejesi galan bolsa, ony hem azat eder.

(Oraza kitaby – Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2018.)

Külli mömin musulman doganlarymyzyň tutan Orazalary Allahyň dergähinde kabul bolsun!