02:41 Mowzuk

Ataew Annagylyç - Günorta-Günbatar frontuň 5-nji Tankçylyk goşunynyň 8-nji kawaleriya korpusynyň 112-nji meýletin Başkir kawaleriya bölüminiň 294-nji kawaleriya polkunyň eskadron serkerdesi, leýtenant.

1912-nji ýylda Türkmenistanyň Daşhowuz oblastynyñ Tagta etrabynyň Bedirkent obasynda daýhan maşgalasynda dünýä indi. Türkmen. Çarjewiñ pedagogiki tehnikumyny gutarandan soň, şäher görnüşli Tagta posyologynda mekdep müdiri, Osoaviakhim Dašhowuz oblast geňeshliginde instruktor bolup işledi.

1934-1937-nji ýyllarda we 1941-nji ýyldan Gyzyl Goşunda. 1942-nji ýyldan Beýik Watançylyk urshunda.

294-njy kawaleriya polkunyň (112-nji meýletinçi Başkir kawaleriya diwiziýasy, 8-nji kawaleriya korpusy, 5-nji tank goşuny, günorta-günbatar front) eskadron komandiri leýtenant Annagylyç Atayew 1943-nji ýylyň 21-nji ýanwarynda özüni tanatdy. Onuň serkerdelik edyan wzwody, Rostow sebitindäki Belaýa Kalitwa şäheriniň duşman goragynda iñ yokary esasy 79,9 belgili belentligi eyeledi we komekci güýçler gelýänçä saklady.

Iki günläp dowam eden söweşleriň dowamynda eskadron dushmanyñ ýedi garshylyklayyn hüjümini saklap, üç ýüz faşisti, üç tanky we bronemashinany ýok etdi. Batyr ofiser 1943-nji ýylyň 22-nji ýanwarynda söwesh meydanynda gahrymanlarça wepat boldy.

Ol Belaýa Kalitwa şäherindäki Doganlyk mazarlygynda jaýlandy.

SSSR-iň Yokary Sowetiniñ prezidiumynyň 1943-nji ýylyň 31-nji martyndaky karary bilen, leýtenant Annagylyç Ataýew nemes basybalyjylaryna garşy öňünde goylan serkerdelik borjuny göreldeli ýerine ýetirendigi we şol bir wagtyň özünde görkezen edermenligi we gahrymançylygy üçin Sowet Soýuzynyň Gahrymany diýen belent ada eýe boldy.

Oňa Lenin ordeni berildi (03/31/1943). Ölümden soň Türkmenistanyň iň ýokary tapawudy - "Türkmenistanyň Gahrymany" diýen ada eýe boldy.

Belaýa Kalitwa şäherindäki bir köçe onuň adyny göterýär. Yadygärlik nyşany Belaýa Kalitwa şäherindäki Şan-shöhrat alleyasynda (alleya Slavy) oturdyldy.

112-nji Başkir kawaleriya diwiziýasynyň 29 sany atayewçi esgerleriniñ edermenlik görkezen ýerinde ýadygärlik guruldy. Gahrymanyň adyny Belaýa Kalitwa şäherindäki №2 mekdebi göterýär. Bu mekdebiň göreldeli synplaryna gahrymanlar A. Ataýewiñ we W.E.Çubenkonyñ (shu mekdebi gutaran, Russiýa Federasiýasynyň Gahrymany) atlary dakylýar.

A.Ataýewiň ady, Başkortostan Respublikasynyň Milli muzeýinde (Ufa, Sowetskaýa köçesi, 14) we 112-nji Başkir (16-njy Çernigow gwardiyasy) kawaleriýa bölüminiň muzeyinde onuñ duzumindaki Sowet Soýuzynyň 78 Gahrymanynyň hemmesiniň atlary bilen birlikde altyn harplar bilen nagyşlanan (Ufa, Lewitan köçesi, 27).

*******

"... Atlylar Donbasa näçe ýakynlashdygyça, faşistleriň garşylygy şonça-da güýçlenýärdi. Şeýle-de bolsa, söweşijilerimiz Donbasy näçe ir azat etse, ýurtda kömür we metal shonça köp boljakdygyna we önümçiligiñ tanklar we artilleriýa goşunyna has köp peyda berjekdigine düşünyardiler. Gar ýagmagy , artilleriýanyñ ýarag üpjünçiliginiñ pesligi, ne-de gylyçly bölümleriň az bolmagy söweshmage ukyply söweshijilerimiziñ ruhuny basyp bilmedi.

Ÿanwar aýynyň ortalarynda 112-nji meýletinçi Başkir kawaleriya diwiziýasynyň otryady, 55-nji kawaleriya diwiziyasy bilen bilelikde Ust-Belokalitwenske hüjüm etdi. Bu oba Demirgazyk Donets deryasynyñ gündogar kenary boyuncha uzap gidyardi. Deryadañ añyrda Donbass - Ukrainanyñ yeri bashlanyar. Deryanyñ sag kenary beyik bolup, ayratyn belentliklerden ybaratdy. Bu belentliklerden dushmanyñ artilleriyachylary biziñ söwesh tertibimizi aydyñ goryardiler.

Gije biziñ atlylarymyz hüjüme geçdiler. Söweş tiz wagtdan obanyň özünde başlandy. Her jaý söweş bilen alynyardy. Öz goshunlaryna zarba urmazlyk üçin Gitler artilleriýaçylary we minomýotçylary ot açyp bilmediler, artilleriýa goldawyndan mahrum nemes pyýada goşunlary obany terk etmäge mejbur boldy.

Deryanyñ inçe buzunda, minomýotlary we toplary süýräp, birleşdirilen bölümiň esgerleri duşman kenaryna gechdiler we Ukrainanyň topragynda ilkinji beýikligi eýelediler. Faşistler derrew garşylyklayyn hüjüme geçdiler we kiçi bir topary gurşap aldylar. Dowamly we deň däl söweş başlady.

Belentlige hüjüm edip, ep esli yitga sezewar bolan faşistler öňki ýagdaýyna yza çekildi. Tizara beýleki bölümçelerimiz geldi we belentlik berkidildi. Korpusyñ beyleki bolumleri hem deryanyñ sag kenaryna gechdiler. Bilelikdäki otryad 8-nji shahtany almak üçin hüjüm edip başlady.

Bu shahtany almak üçin ilki bilen 3-nji shahtanyñ yerleshen, dushmanyñ goshunlary berkidilen belentligini ele almalydy, olar bu yerden 8nji shahta tarap edilyan hujumleri ansatlyk bilen atyp yzyna gaytaryardylar. Gündizine we güýçli artilleriýa taýýarlygy bolmazdan beýikligi ele almak mümkin däldi. Soňra M.M. Şaýmuratow, 112-nji meýletinçi Başkir kawaleriya diwiziýasynyň serkerdesi, general-maýor, belentligi gije almak kararyna geldi, sebäbi gije nemesler belentlikde dineje nobatçy pulemýotçylary goýýardylar we özleri yyly yerzeminlere giryardiler.

Belentligi almak leýtenant A.Ataýewiñ wzwodyna tabshyryldy.

21-nji ýanwar gijesi garaňky we aýazlydy. Söweshijiler duşmanyň ot açyan nokatlaryna süyrenip bardylar, olara granat atdylar. Soňra bilelikde hüjüme geçdiler we diri galan faşistleriň garşylygyny basyp ýatyrdylar. Belentlik alyndy.

Daň atanda duşman ýitirilen belentligi gaýtadan eyelemäge synanyşdy. Günüň dowamynda dört sany bronemashina, iki sany pyýada goşunyñ rotasy bilen az sanly batyrlarymyza garşy bäş hüjüm edildi. Ahli hüjümler yzyna gaýtaryldy. Duşman ýüzden gowrak esgerlerini we ofiserlerini ýitirdi. Beýiklige ýakynlaşan iki sany bronemashina duran yerinde yanmaga galdy.

Emma Ataewiň wzwody hem agyr ýitgiler çekdi. Wzwodyñ uly serjanty, bashkiriyaly Z.Z. Aminow, esger F.B. Başirow, özbegistanlylar Amir Badjinow, Ysmaýyl Azamatow, Mahmut Kerimow, Rahmat Azimow, Mälik Atahanow, Safar Ziýaew , Dawlet Tulaganow, Yulay Sidikow, ukrainaly kommunist Mihail Oleynik, gazagystanly Aleksey Molçanow söweshiñ birinji gununde wepat boldular.

Kommunist leýtenant Ataýew batyrgaýlyk bilen söweşe ýolbaşçylyk etdi.

- Yoldaşlarymyzyň ölümi üçin ar alarys. Iň soňky ok bilen söweşeris, ýöne belentlikden ýüz öwürmeris - diyyardi.

Yarag serishdeleri gutardy, diňe on sany tanka garshy granat galdy. Dört tank bilen duşman ýene hüjüme geçdi. Ataew söweşijilere ok-däri tygşytlamagy, duşmana ýakyn aralykda durmagy we takyk urmagy buýurdy. Şol gün söweş meýdanynda elliden gowrak esgerini we iki sany tankyny goýup, duşman öňki ýagdaýyna yza çekilmäge mejbur boldy.

22-nji ýanwarda irden faşistler on tank, pyýada goshunyñ bir batalýony bilen ýene hüjüme geçdiler. Yöne Ataýewiň wzwodynyñ esgerleri yza çekilmek hakda pikir hem etmediler. Ataew olara:

“Iki gün duşmanyň gazaply hüjümlerini yzyna gaytardyk we şu günem ony yzyna gaytararys."

Duşman tanklardan we minomýotlardan ot açyp, indiki hüjümine geçdi. Hüjüm yzyna gaýtaryldy, ýöne Çistýakow şäherinden leýtenant Yakow Iwanowiç Titow, Buharaly starshina Ikram Yuldaşew we Kuibyşew sebitinden bolan uly serjant Pýotr Yakowlewiç Astafiýew beýiklikde wepat boldular.

Ikinji hüjüm başlandy. Belentligi goraýjylar soňky güýjunden hereket etdiler, duşmany has gowy urmak üçin köplenç atyş ýerlerini çalşýardylar. Söweş meýdanynda ýene iki tank goýup, duşman yza çekildi we tiz wagtdan üçünji, soňra dördünji hüjüme geçdi. 17: 00-a çenli az sanly batyr beýikligi saklady. Diňe agşam, belentlikde ýekeje janly goragçy hem galmady...

Sowet halkynyň wepaly ogullarynyň batyr söweshijileriniñ ahyryna çenli borjuny ýerine ýetiren ýürekleri urmagyny bes etdi. Türkmen halkynyň edermen ogly A. Ataýew bilen bilelikde iň soňky wepat bolanlar garagalpagystanly Akram Abrahmanow, Balhaş şäherinden serjant Dawlet Agibaýew, dagly Täjigistandan Kelub Beimuratow, Krasnodar sebitinden serjant Aleksandr Barsukow, özbegistanly Rahim Bidjayew, Kiyew shaherinden Ignat Gluhoman, uzak Sibirden serjant Pawel Myahkih, Kirsanow şäherinden Gabriel Persiýanow.

Ine, Ukraina topragynda, 3-nji Bis shahtanyñ golaýynda Panfilow gahrymanlarynyň edermenligi gaýtalandy. Ol hakda Sowet Soýuzynyň ähli gazetlerinde yazdylar. Frontçy şahyr Wiktor Golowanowyň wepat bolan gahrymanlara bagyşlanan goşgusy:

Скалой неприступной в бушующем море
Стояли атаевцы в грозном бою,
С решимостью твердой и гневом во взоре
Дралися геройски за землю свою.

Они в нашем сердце. как братья родные,
Простые, но гордые славой своей.
Атаевцы, наши орлы боевые,
Вас любит страна, как своих сыновей.

Когда над землею рассеются тучи,
И снова Отчизна, как сад, зацветёт,
О вас, сыновьях, дорогих и могучих,
Страна наша гордые песни споёт.

Sowet Soýuzynyň 1943-nji ýylyň 31-nji martyndaky karary bilen leýtenant A. Ataýew aradan çykandan soň Sowet Soýuzynyň Gahrymany diýen ada eýe boldy. Onuň bilen söweşen söweşijileriň hemmesi aradan çykandan soň 1-nji derejeli Watançylyk urşy ordeni bilen sylaglandy.

1968-nji ýylda, Belaýa Kalitwa şäheriniň azat edilmeginiň 25 ýyllygynda, ataýewçileriñ söweşen ýerinde atsyz belentlikde ýadygärlik guruldy we bu beýikligi "Ölmezlik belentligi" ("Высотa Бессмертия") diýip atlandyrdylar.

Çeśme: Герой Советского Союза Белов Г.А. - из книги "Путь мужества и славы" - в книге "Слава башкирских конников" /Авт. - сост. Ф.Н. Вахитов, Н.И. Камалова. - Уфа: Китап, 2005, с. 57-59.