14:47 Mowzuk

"Jalaý Molla" satiriki dessan.

Dessanyñ baş gahrymany häzir otuz ýaşynda. Öýünde bir özi ýaşaýar. Enesi-atasy bäş ýyl mundan ozal ölen. Onuñ "Jalaý molla" adynyñ ahlak kategoriyasy bilen baglanşygy ýok. Ol dünýä inen pursaty atasynyñ dosty Alty molla gelipdi. Goýunly aga molla dostunuñ hormatyna çaga ,,Molla" diyip at goýupdy. Şol wagt meydanda güýçli doly (jala) ýagyp durdy. Alty molla dostuna ,,çaganyñ ady diñe ,,Molla" bolmasyn. Daşarda Allanyñ gudraty bilen jala ýagyp dur. Goý, çaganyñ ady ,,Jala molla" bolaýsyn diydi.
Jala molla ulaldy, kemala geldi. Obada dili yeñiliñ biri ,,Jala mollany" ,,Jalaý molla" öwürdi. Şonuñ bilen onuñ ady ,,Jalaý molla" bolup galdy. Bizem ony şol at bilen atlandyryberali.
Şeýlelikde, terssiýalar sekunda, sekuntlar minuda, minutlar sagada, sagatlar sutga, sutgalar hepdä, hepdeler aýa, aýlar ýyla, ýyllar müçä öwrülip, Jalaý molla 30 ýaşady. Onuñ ene-atasyndan jyda düşenine 5 ýyl doldy. Şol geçen bäş ýylyñ içinde ol atasyndan galan mallaryñ üçden iki bölegini ýele sowurdy. Indi onuñ gapysynda 12 sygyr,60-a ýakyn dowar, 40-50- çemesi towugy galypdy. Atasynyñ yetişdiren miweli agaçlary, idegi ýetmän, gurap galypdy. Dürli-dümen ekin ekilýän ýasy-ýaýman, kölçe-kölçe atyzlary, ekin ekilmän,ot basyp çatyrdy.
Jalaý molla galan mallaryny ýylyna iki janly berip, Alty mollañ ogluna bakdyrýardy. Özüniñ işi ýatmak boldy. Gündiz ite kölege bermedi, gijelerine bolsa ,,rahat yeri tapýar" diyip, pishiginiñ ornuny eýeledi.
Ine, bu gun welesipetini şakyrdadyp, garajürjene oglanjyk günortana ýakyn gelip, ony oýatdy. Salam berdi.
- Jalay molla aga, häzir günortan Sopy aganyñ sadakasy bar. Şoña aydanym-diyip, ol öz ugruna gitdi.
- Zaññar Begeýik sopy, haýyr-sogap üçin ölüp ýatyrsyñ. Sadaka diyip, adamlaryñ ukysyny bozduryañ. Häli gunortanam bolman eken. Attorba yaly sakalyñ gurasyn seniñ - diyip, Jalay molla ýerinden turdy. Gerilip,sozulup, geçimlerini geýindi. Gapysyna taýak diräp, sadaka ugrady.
...Begeýik sopynyñ sadakasyndan çykyp, Obadaşy Bally husyt bilen Jalay molla bile gaýtdylar.
- Jalay molla, eneñ-atañ ýogalanyna bäş ýyl dagy boldy. Şükür, mal döwletiñ ýeterlik bar. Şeýdip geziberjekmi. Öylenmek niyetiñ ýokmy. Ýaşyñam bir çene barandyr.
- Hawa, şu nýyl otuz ýaşaýan.
- Ana, gördüñmi. Bu çaka çenli öylenen bolañda çagalaryñ ep-esli boljak eken.
- Wah,näsini aýdýañ,Bally aga. Hossar yok, howandar yok. Ene-atadan aýrylyp, ýeke galdym. Ugur-ýol tapamok. Ýogsa, galyñ tölemäge mal-garam ýeterlik. Biri öňüme düşüp, gudaçylyga barsa, gyz tapyp, öýli-işikli bolmaga ýardam etse, ondan zadymy gaýgyrjak dal. Agzyna syganyny aýdaýsyn.
- Öňüñe düşen adamyñ hyzmat haky näme bolar?
- Bir göleli sygyr berjek. Az görse bir goýunam goşjak.
- Beýle bolsa, men seniñ öňüñe düşeýin.
Ädim urup barýan Jalay molla sakga durdy.
- Gepiñ çynmy,başaryp bilermiñ.
- Meniñ başarmajak zadym bolmaz. Iki günüñ içinde galyñyñyzy getiriberiñ diýer ýaly ederin.
- Agzyñdan Hudaý eşitsin,Bally aga. Aýdanyñ gelsin.
- Aýdanym bola-bola gelýändir. Men bihal adam däldirin,Jalay molla.
,,Haý ,öz-ä magtanjañ zaññar. Zyýany ýok, öñüme düşüp, öýlendirse bolýar. Galany hiç".
Bular Jalay mollañ tamynyñ deñine geldiler.
- Bally aga, munca bolanyna görä, öýe sowulup,bir çeýnek çaý içip git. Galan gürrüñi hem saçak başynda edeli.
- Ýör onda, çay içsek içäýeli. Şeýdip, sadakañ palawyny çaý bilen siñdiräýmesek garyna agyrlyk etjek bolýar. Tagamly bişensoñ ep-esli iýipdirin.
Jalay molla içinden sögündi: ,,Gözüñ aksyn. Iller penjeläp iýse,.sen burnuñ teýindäki ýyrtyga okarasy bilen gapgaraýjak bolyañ".
Bally husyt Jalay mollañ tamyna ýakynlaşanda, töweregine syn edip başlady. Tamyñ daşynda gögerip oturan akbaş-ýandak, ýylgyn-çetiler diwara degip durdy. Hatara ekilen alty düýp ak sowut bilen tamyñ aralygyndaky aýmançada seyregräk selme-syrkynlar gögerip otyrdy. Söwütlerden iki-üç ädim ilerde köne çelekden bejerilen çay ojaga şolaryñ arasy bilen barmalydy. Tamyñ saman suwaglarynyñ bölek-bölek bolup gaçan ýerleri köpdi. Pejiñ morynyñ bir ýan çeti gädilip durdy. Onda guşuñ höwürtgesi görünýärdi. Ýedi gözli aýnanyñ döwülen iki gözüne, zaññar ogul, enesiniñ oramagy bilen atasynyñ telpegini dikip goýupdyr. Daşky gapynyñ eltutary ornunda Goýunly aganyñ köne uçgurynyñ bir bölegi sallanyp durdy. Işigiñ gapdalyndaky ullakan bir düýp selmäniñ kölegesinde it ýatyrdy. Dilini sallap, has-haslaýan janawer kellesini götermage ýaranokdy.
- Itiñ-ä başyny götermäge ýaranok, Jalay molla. Munuñ sanagly güni galypdyr.
- Ay,oña hiç zat bolasy ýok. ,,Tañryñ güni darydan köp,,diyipdirler.
- Bilmedim-dä,Jalay molla, garny diwanañ horjuny ýaly myssaryp yatyr.
- Ay, sallahyñ iti-dä,Bally aga. Wagtly-wagtynda gazanyñ gulagy gyzdyrylyp, ýuwundy berilmese nätsin. Çöejik-zatjagaz taşlasañam tamşanyp ýatardy-da janawer.
- Hay, Bally aga, çöregem tamdyr bereketi bolmasa boljak däl eken. Buhanka çöregi hepdede bir gap edip, galadan daşaýan. Öýde aýal adam girip-çykmasa gaty kyn bolýan eken.
- Elbetde, elbetde şonuñ üçinem tijenmek gerek.
- Tijeg özüñden,Bally aga.
Bular tama girdiler. Eywana giren yeriñde elýuwar legen suwdan dolup durdy. Gapdalyndaky mis kündük ýykylyp, suwy çeten ýerini palçyk edipdir. Däliziñ töründe letde geýimler baslygyp ýatyrdy. Garny ýaryk ýatan bir gap bugdaýyñ üstünde syçanlar bazar guraýardylar. Däliziñ bir burçunda duran üç pelteli keregazyñ üstki bölegi gyşaryp durdy. Bular sag tarapgy açyk gapa girdiler. Yzgaryñ ysy Bally husydyñ burnuna haplap urdy. Takyr ýere şaly saman düşelip, onuñ üstünden galyñ-galyñ keçeler ýazylypdyr. Myhmany oturdyp, Jalay molla çaý gaynatmaga meýdana çykyp gitdi. Bally husyt ýene töwerek-daşyny synlamaga başlady. Arka ýüzünde öwrüm eder ýaly darajyk ýer goýulup gurulan üç tekjeli ullakan kesek pejiñ haşam üçin guýulan gaşynyñ üç-dört kerpiji gopupdyr. Pejiñ iñ ýokarky tekjesinde Goýunly agadan galan bir jüp messi çañ basyp ýatyrdy. Ortadaky tekjede bar ýeri çeňňeklenen çeýnekler bilen gyrasynda diri-bitin ýeri galmadyk, gädik-gädik, iri pagta gülli käseler durdy.
Olaryñ gapdalynda duran ýerine kerasyn dökülip, ys ýaýradyp duran çyra bardy. Çyra çüýşäň döwülen morunyñ ornuna galyñ kagyzdan mor edilip goýlupdyr. Kagyzyñam oda gyzan ýeri gara köýük bolupdyr. Peçiñ aşaky, ojaga ýakyn ýerindäki tekjäniñ üstünde şol döwürdäki iñ ýörgünli, il içinde atlandyrylyşy ýaly, ,,Gawun kagyz" çaýynyñ bir eýýämler boşan gutysy ýatyrdy. Onuñ gapdalynda iñ pes ,,Sary kagyz" çaý gutysy durdy. Ikisem 50-gramlyk kagyz gutyjykdy. Agzy gemirlen ojagyñ üstünde oturdylan üç gözli çoýun plitäñ bir gözüne oñaýsyz demirden gapak bejerlipdir.
Ojagyñ içindäki üýşüp ýatan şemme ajap gidipdir.
Orta ýazygly duran saçak bu ýakynda ýygnalmandyr. Üsti buhanka çöreginiñ maýda ownugyndan dos-doludy.
Törde adamboýy aýnaly şfaner durdy. Gopan bolmaga çemeli: Jalay molla onuñ birýan gapagyny diwara söýäp goyupdyr. Şfaneriñ gapdalyndaky demir kerewat süýnüp ýatyrdy. Onuñ üstündaki kirli odealyñ bir çeti ýere sallanyp, beyleki ýany düýrülip durdy.
Geýim gysdyrmak üçin diwaryñ ýüzüne bir hatar ýogyn-ýogyn ýylgyn taýak kakylypdyr. ,, çüý kakanda nädýärka bu zaññar" di ip, Bally husyt içini gepletdi.
Gazyklaryñ gapdalynda her gün bir listi ýyrtylyp aýrylyan kalendar asylyp goýulupdyr. Ol dekabryñ ahyryny görkezýärdi. Häzir bolsa, ýazyñ içi.
- Beýlede bir ýalta bolar eken-ow. Atasy pahyr gaýratly, minnetkeş adamdy. Bu zaññar onuñ özün-ä däl, basyp giden yzyna-da meñzemändir. Enesi pahyram zadyny arassa saklaýan aýaldy- diyip, Bally husyt seslenenini bilmän galdy.

Dowamy bar...