08:59 Mowzuk

Türkmenistanyň
Prezidentiniň Kararyna
laýyklykda, ýurdumyzda
21-nji martda ählihalk nahal ekmek dabarasy geçiriler.
Onda ýurdumyz boýunça saýaly we miweli agaç nahallarynyň köp sanlysy ekiler.
Şu ýyl Ahal welaýatynyň Ak bugdaý we Bäherden etraplarynyň aralygynda saýaly, pürli, miweli baglaryň we üzümiň 5 million düýp nahaly, welaýatlaryň çäklerinde saýaly, pürli, miweli baglaryň we üzümiň 5 million düýp nahaly oturdylar.

Häzirki wagtda dünýä ilatynyň 56 göterimden gowragy şäherlerde we şäherçelerde ýaşaýar. 2050-nji ýyla çenli bu görkeziji has-da artar diýlip çak edilýär. Hünärmenler şäherlerdäki seýilgähleriň ynsan saglygyna oňaýly täsir edýändigini, şol sanda, stresi azaldyp, göwnüňi göterýändigini, ýürek-damar kesellerini we metabolik alamatlary aradan aýyrýandygyny aýdýarlar. Şäherlerdäki agaçlar howanyň hapalanmagynyň ýaramaz täsirlerini azaltmaga kömek edýär. Şäheri durmuş-ykdysady we ekologiýa taýdan has-da durnukly etmek üçin, agaçlaryň we tokaýlaryň peýdaly taraplaryny size ýetirýäris:
Agaçlar adatça, adamy miweler bilen üpjün edip, azyk howpsuzlygyny ýokarlandyrmaga ýardam berýär. Şeýle hem agaç nahar bişirmek we öýi ýylatmak üçin ulanylýar.
Agaçlar şäher biodürlüligini döretmekde, ösümlikleri we haýwanlary amatly ýaşaýyş gurşawy, iýmit we gorag bilen üpjün etmekde möhüm rol oýnaýar.
Uly agaç bir ýylda 150 kg kömürturşy gazyny özüne sorýar. Şol sebäpli, agaçlar howanyň üýtgemeginiň ýaramaz täsirlerini azaltmakda aýratyn ähmiýete eýedir. Şeýle hem agaçlar howanyň hilini ýokarlandyrmaga kömek edýär, esasan hem, köp ilatly şäherlerde sagdyn durmuş ýörelgesi üçin oňaýly şertleri döredýär.
Şäherlerde agaçlaryň tertipli ýerleşişi howanyň 2-8 derejä çenli salkynlamagyna sebäp bolup, şäherlerdäki “ýylylyk gümmeziniň” täsirini peseldýär.
Uly agaçlar şäheri hapalaýjy maddalardyr, ownujak bölejikler üçin, özboluşly süzgüç bolup hyzmat edýär. Olar hapalaýjy gazlary (mysal üçin, kömürturşy gazyny, azot oksidleri we kükürt oksidleri) özüne siňdirýärler we howany tozan, gurum ýa-da tüsse ýaly maýda bölejiklerden saplaýarlar.
Geçirilen barlaglar, şäherlerdäki ýaşyl zolaklara golaý ýerlerde ýaşamagyň, gan basyşyny we stresi peseltmek bilen birlikde, fiziki we ruhy saglygy durnuklaşdyrmaga kömek edýändigini görkezdi. Bu bolsa, öz gezeginde şäher ilatynyň abadan durmuşyna goşant goşýar.
Uly agaçlar suw akymlaryny kadalaşdyrýar, tebigy betbagtçylyklaryň howpuny azaltmakda we suw joşmalarynyň öňüni almakda möhüm rol oýnaýar. Mysal üçin, hemişe gök öwsüp oturan bir agaç, her ýylda 15 müň litrden gowrak suwy özüne siňdirip bilýär.
Agaçlar uglerod zyňyndylaryny azaltmaga hem-de energiýany tygşytlamaga kömek edýär. Mysal üçin, agaçlary binalaryň töweregine dogry ýerleşdirmek, sowadyja zerurlygy 30 göterim, gyş aýlary ýyladyş çykdajylaryny 20-50 göterim azaldyp bilýär.
Şäheri agaçlar bilen gözelleşdirmek gozgalmaýan emlägiň bahasynyň takmynan, 20 göterim ýokarlanmagyna sebäp bolýar we syýahatçylary we işewürleri özüne çekýär.
Dogry meýilleşdirilen we infrastrukturasy dogry dolandyrylýan şäher daşky täsirlere has durnukly bolup, ekologik, azyk howpsuzlygy, ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmak, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini hem-de tebigy betbagtçylyklary azaltmak we ekoulgamy goramak nukdaýnazaryndan durnukly bolýar. Şeýlelik bilen, agaçlar bütin ömrüniň dowamynda olary ekmek we ideg etmek üçin goýlan maýa goýumlaryndan iki-üç esse ýokary peýda getirýär. Bu bolsa, häzirki wagtda geljek nesiller üçin agaç ekmegiň zerurdygyny aňladýar.