00:59 Mowzuk

Müsür piramidalarynyñ haçan we nähili gurulandygy hakyndaky taryhy maglumatlar juda azlyk edýär. Piramidalaryñ gurluşy diñe ideal çaklamalardan ybarat bolan maglumatlardan ybarat. Ýöne welin rowaýatlar taryhdan daşgynlykda özboluşly maglumatlardan hemişe diýen ýaly yş açyp görkezýär. Taryhda anyk belli bolmadyk piramidanyñ gurluşy hakynda Nasyretdin Ragbuzynyñ '' Kysasy Ragbuzy (Kysasyl Enbiýa)'' atly eserinde şeýleräk rowaýat bar. Bu rowaýaty dolulygyna okap görmek has gyzykly bolsa gerek. Bu rowaýatda Musa pygamberiñ döwründäki ýaşap geçen faraonuñ atasynyñ aslynyñ Horasandan (häzirki demirgazyk Eýran we günorta günbatar Türkmenistan sebitleri) bolandygyny, onuñ Sarahsa gelendigini we ol ýerden Müsüre barandygyny, Müsür patyşasynyñ ynamyna girip ilkinji piramidany gurandygyny, soñra patyşany öldürdip tagta geçip faraon bolşy hakda aşakda gyzykly maglumatlary berýär:
Musa pygamberiñ döwründäki faraonyñ (Pyrgaunyň) asly nesebi Horasandan bolupdyr. Onuň atasy söwdagärdi. Bir gezek onuň atasy söwda saparyna gidip, ondan ýedi ýyldan soň gaýdyp geldi. Ol öýüne gelip görse, sallançakda bir oglan ýatyr. Ol hatynyndan: «Bu niçik baladyr?» diýip sorady. Hatyny oňa: «Bu siziň balaňyz» diýip jogap berdi. Atasy: «Meniň bu ýerden gidenime ýedi ýyl boldy. Eger ol meniň balam bolýan bolsa bir ýaşynda bolarmydy?» diýip aýtdy. Hatyny oňa: «Eger men seniň hatynyň bolýan bolsam, meniň dogan balam seniňki bolmaýarmy?» diýip jogap berdi. Atasy bu gürrüňden soň onuň bilen ylalaşdy.
Wagt geçip, bu oglan dört ýaşyna girdi. Ol köçedäki oglanlary ýygnap, olaryň birini wezir, birini ýasawul, birini nöker edip, olara don-telpek geýdirip, aş-nan iýdirip, olary biri- birleri bilen uruşdyryp ýördi. Haçan bu haramzada on bäş ýaşyna baranda onuň enesi öldi. Ol hetsiz-hasapsyz malu-pul bilen galdy. Az wagtda ol bu baýlygy ýele sowrup ýok etdi. Ondan hiç bir zat galmady. Ol gedaý düşüp galdy. Ol bir wagtyna iýmäge hem tagam tapmady. Onuň pul-malyny iýip- içip, ýagşy serpaýlar geýip ýören dost-ýarlary asla onuň ýüzüne bakmadylar. Ol açlygy köp tartdy. Ol öz ýurdunda gedaýçylyk etmegi özüne namys bildi.
Ahyrynda ol öz-özüne: «Men bu ýerde beýle hor bolýançam ýat ýurtlarda gedaýçylyk edenim ýagşydyr» diýip aýtdy. Ol köp ýerlerde entäp, ahyry Saragt memleketine geldi. Ol ýerde Haman atly nan söwdagäri bardy. Ol ondan nan diledi. Haman Pyrgaundan: «Sen nireden bolarsyň?» diýip sorady. Pyrgaun oňa özüniň Horasandan gelendigini aýdyp berdi. Haman oňa iýip-içer ýaly tagam berdi. Pyrgaun ýagşy garnyny doýurdy. Haman ondan: «Sen nirä barýarsyň?» diýip sorady. Pyrgaun oňa: «Men Müsüre barýaryn» diýip jogap berdi. Haman pal atýardy. Ol pal atdy weli, onuň bu palynda: «Horasandan bir kişi gelip, Müsüre patyşa bolar. Oňa hemra bolan kişi döwletli bolar» diýip göründi.
Haman palyň görkezýän kişisiniň şu adamdygyny bildi. Haman oňa: «Men seniň bilen hemra bolup ýöresem nähili bolar?» diýip aýtdy. Pyrgaun oňa: «Ýagşy bolar» diýip jogap berdi. Haman ony birnäçe gün öz ýanynda saklady. Haman ondan: «Seniň näme hünäriň bar?» diýip sorady. Pyrgaun oňa: «Men daýhançylygy bilýärin» diýip aýtdy. Haman: «Onuň ýaly bolsa biz öz ýanymyz bilen gawun alyp gideli» diýip aýtdy. Ol bu ýerdäki mülkü-esbaplaryny satdy we Pyrgaun bilen hemra bolup Müsüre ýola rowan boldy.
Olar Müsüre barandan soň, bazara gawun alyp çykdylar. Emma bu ýeriň adamlary pul tölemän, gawuny diläp alyp gitdiler. Olar pul sorasalar, oňa derek ýumruk aldylar. Üç günden soň Pyrgaun dokuz sany gawuny alyp baryp, patyşa özüni mälim etdi. Patyşa: «Sen bu ýerde ýok zady alyp gelipsiň. Näme iş etseň hem, saňa hiç kim dawa etmesin» diýip oňa möhürli hat berdi. Pyrgaun bazra barsa ol haty özi bilen saklady. Ol kim gawun almaga gelse, onuň başyndan sellesini, golundan hanjaryny aldy. Eger biri: «Sen näme üçin meniň zatlarymy alýarsyň?» diýse, ol oňa patyşanyň beren hatyny görkezdi. Ol gawunlaryny satyp boldy. Onsoň ol adamlardan alan zatlaryny satdy. Ol şeýdip pul ýygnady. Gawun satmak ondan galdy. Onsoň ol bir görüstanyň töweregine diwar saldyrdy.
Ol ähli Müsür halkynyň görüstanydy. Ondan başga görüstan ýokdy. Ol adamlara: «Bu görüstan aýak astynda hor bolýar. Men munuň çar tarapyna diwar salaýyn» diýip aýtdy. Adamlar muňa hoşwagt boldular. Pyrgaun (faraon) görüstanyň hemme tarapyna diwar salyp, onuň bir ýerinden derweze goýdy. Onsoň derwezäniň bir tarapynda Pyrgaun, beýleki tarapynda bolsa Haman oturdy. Her kim merhumyny alyp gelse, ol olardan ilki teňňe, on teňňe alyp başlady.
Ol baý adam bolsa, ondan ýigrimi-otuz teňňe hem alardy. Bir gün weziriň gyzy öldi. Pyrgaun oňa patyşanyň hatyny görkezip, wezirden müň teňňe alyp gyzy gömdürdi. Ol bu wakany patyşanyň ýanyna baryp beýan etdi. Patyşa: «Men hiç kime munuň ýaly höküm bermändim» diýdi. Patyşa kişi iberip, Pyrgauny öz ýanyna getirtdi. Ol hetsiz-hasapsyz altyn-kümüş alyp, patyşanyň kabulhanasyna geldi. Patyşa ondan: «Ölüden pul almagy saňa kim buýurdy?» diýip sorady. Pyrgaun: «Menden şu wagta çenli hiç kim näme üçin pul alýandygymy soramady. Onuň üçin hem men aldym» diýdi.

Rowaýaty şu ýerde gysgaltmagy makul bildik . Ýagny faraonyñ söwdegär atasy Müsüre baryp adaty çölüstanlykdaky görüstanlygyñ çar tarapyna diwar saldyrýar. Bu diwar diýilen gurluşyk bu şol ady agzalýan ilkinji piramida hakynda däl bolsa ol nähili diwardan söz edýärkä? Bilnişi ýaly bu diwar şol piramidadan başga zat däl bolsa gerek!?
Ýöne bu görüstanlykdaky diwaryñ nähili we nädip gurulandygy hakynda rowaýatda ýañzydylmaýar. Ýöne onuñ hut şol geljekgi faraonuñ söwdegär atasynyñ görkezmesi esasynda gurulan bolmaly.
Müsür medeniýetinde ybadathanalaryñ ýa köşgüñ girelgeleriniñ agzynda tagtda oturdylan faraonlaryñ heýkellerini görse bolýar. Bu bolsa ýañky guburhananyñ girelgesiniñ agzynda, ýagny piramidanyñ girelgesiniñ agzynda garawul oturan hälki Pyrgundyr Horasanda oñ ýany bilen gelen şärikdeşiniñ garawul bolup oturuşlaryny ýadyña salýar. Ölüsini mumyýalatmaga gelenlerden hak alyp oturan Pyrgun bilen Hamany ýatladýar. Bu rowaýatda piramidany öwrenmekde bir ýüp ujy bardyr diýen umyt bilen makalany soñlaýaryn...