Facebook-yň başlygy Mark Zukerbergiň Harward uniwersitetiniň uçurym dabarasynda eden çykyşy

KEMBRIJ, MASSAÇUSETS – 25-NJI MAÝ: Facebook-yň esaslandyryjysy we başlygy Mark Zukerberg 2017-nji ýylyň 25-nji maýynda Massaçusets ştatynyň Kembrij şäherinde Harwardyň 366-njy uçurym dabarasynda çykyş etdi. Zukerberg Facebook-y Kaliforniýa ştatynyň Palo Alto şäherine göçürmezden ozal, Harwardda kompýuter ylymlary bilen meşgullanýardy. Ol şu hepde göni ýaýlymda uniwersitete özüniň öňki ýaşan umumy ýaşaýyş jaýyna bardy. (Surata düşüren: Paul Marotta / «Getty Images»)

Facebook-yň başlygy we bilelikde esaslandyryjysy Mark Zukerberg penşenbe güni Harward uniwersitetini tamamlaýan talyplaryň öňünde uçurym dabarasynda çykyş etdi. Onuň Facebook-da çap eden çykyşy dolulygyna, ine, şeýle:

Hormatly prezident Faust, synag topary, öňki uçurymlar, dostlar, mähriban ata-eneler, mahabat toparynyň agzalary, şeýle hem dünýädäki iň beýik uniwersitetiň uçurymlary! Men şu gün şu ýerde siziň bilen bolýandygyma örän şat, sebäbi, boýnuma alaýyn, siz meniň başaryp bilmedik işimiň hötdesinden geldiňiz.

Eger men öz çykyşymy ahyryna çenli tamamlap bilsem, bu meniň Harwardda hakykatdan-da ilkinji soňlan işim boljak. 2017-nji ýylyň uçurymlary, men sizi şu dabara mynasybetli gutlaýaryn!

Aslynda şu ýerde çykyş etmeli kişi megerem men bolmaly däldirin. Munuň sebäbi bolsa meniň bu ýerden bir wagtlar çykyp gitmegim däl-de, biziň hemmämiziň şolbir nesle degişli bolmagymyz. Biz şu howlynyň içinde on ýyla golaý gezip, şolbir düşünjeleri öwrenen hemem Ec10 sapaklaryny uklap geçiren adamlar.

Bizi bu ýere getiren ýodalar biri-birinden üýtgeşik bolup biler. Bu esasanam Kwaddan gelenler üçin şeýle. Ýöne men şu gün siziň bilen öz neslimiz barada öwrenenlerimi, şeýle hem bilelikde gurýan dünýämiz hakdaky pikirlerimi paýlaşmakçy.

Emma ilki bilen soňky iki-üç günüň ýadyma salan ençeme ýakymly ýatlamalary barada aýdyp bereýin.

Harwarda girendigiňiz baradaky hat elektron poçtaňyza baranda, näme bilen meşgullanyp ýörendigiňiz näçäňiziň anyk ýadyna düşýär? Men-ä «Civilization» oýnuny oýnap otyrdym. Aşak düşdüm. Kakam bar eken. Näme üçindir onuň bolşy meniň ýaňky haty açanymy wideo ýazga düşüren ýalydy.

Şeýle bolaýanda-da ol wideo örän ýürekgysgynç bolardy. Men kasam içip aýdyp biljek, ata-enemi men babatda iň buýsandyran waka meniň Harwarda girmegim bolan bolsa gerek. A siziň Harwardda diňlän ilkinji sapagyňyz ýadyňyza düşýärmi? Meniň ýadyma düşýär, biz şonda mugallymymyz Harry Lewis bilen «Kompýuter ylymlary 121» sapagyny geçipdik.

Gijä galypdym. Şonuň üçinem futbolkamy kelläme ildirip diýen ýaly gaýtmaly bolupdym. Ony ters hem çöwre geýendigimi, onuň üstündäki ýarlygyň sallanyp duranyny hem men soň görüpdim. Düşünemokdym, şonda diňe bir kişi, ýagny KX Jin meniň bilen gürleşipdi, olam maňa eşigimi nädogry geýendigimi aýtmady. Soňy bilen biz kynçylyklarymyzy bilelikde çözüp başladyk. Häzir bolsa ol Facebook-yň bir uly bölegini işledýär. Ana, şol sebäpli hem, 2017-nji ýylyň uçurymlary, siz adamlar bilen göwnaçyk bolmaly.

Meniň Harwarddaky iň gowy ýatlamam Prisilla bilen tanyşmak bolupdy. «Facemash» gülküler websaýtyny başladanymam şoldy welin, mahabat topary meni ýanyna çagyrdy. Her kim meni okuwdan çykjak bolýandyryn öýtdi. Ata-enem goşlarymy ýygnaşmaga geldiler. Dostlarym meniň üçin ýörite hoşlaşyk meýlisini guradylar. Şonda meniň bagtyma Prisilla hem şol ýere öz jorasy bilen gelen eken. Biz onuň bilen Pfoho Belltowerde nobata durkak tanyşdyk. Şonda meniň oňa diýen sözüm belki-de söýgi bilen aýdylan iň joşgunly setirleriň biridir: «Men üç günüň içinde okuwdan çykarylýaryn, şonuň üçinem bize wagt ýitirmän duşuşmak gerek».

Aslynda okuwy tamamlaýandygyňyz üçin siziň hiç biriňiz hem bu setirleri aýdyp bilmersiňiz.

Men çykarylmaly bolmadym – bu meniň öz ýalňyşymdy. Prisilla bilen duşuşyp başladyk. Şol film hem «Facemash» Facebook-y döretmek üçin möhüm edip görkezýän ýalydy. Aslynda beýle däldi. Emma «Facemash» bolmadyk bolsa, men Prisilla bilen tanyşmazdym. Ol meniň durmuşymda iň möhüm adam. Şonuň üçin men «Facemash» meniň şu ýerde döreden iň möhüm zadym diýip bilerin.

Biziň hemmämiziň hemişelik dostluklarymyz şu ýerde başlandy. Hatda käbirlerimiziň maşgalasy hem şeýle. Şonuň üçinem men bu ýere sagbolsun aýdýaryn. Minnetdar, Harward!

Şu gün men maksat edinmek barada gürlemekçi. Ýöne men bu ýere size maksadyňyzy nädip tapmalydygyny aýdyp, zol gaýtalanýan gürrüňleri etmäge gelmedim. Biziň hemmämiz müňýyllygyň adamlary. Biz ony aňastymyz bilen hem berjaý etmäge çalşarys. Munuň ýerine, men size diňe bir maksadyňy tapmagyň ýeterlik däldigini aýtmaga geldim. Biziň neslimiziň öňünde durýan bir kyn wezipe bar. Ol hem her kimiň belli bir maksady bar bolan dünýäni döretmekdir.

Meniň gowy görýän wakalarymyň biri Jon F. Kennedi NASA kosmos merkezine baranda, ol ýeriň garawulynyň sübse göterip ýörenini görýär. Ol onuň ýanyna barýar-da, näme işleýändigini soraýar. Garawul sowala şeýle jogap berýär: «Jenap prezident, men adamyň Aýa gonmagyna kömek edýärin».

Maksat – bu biziň özümizden has ulurak bir zadyň bölegidigimize, her birimiziň ähmiýetlidigimize, bitirmek üçin bize has oňyn işleriň garaşýandygyna göz ýetirmegimizdir. Hakyky bagty döredýän zat maksatdyr.

Siz örän ähmiýetli wagtda okuwy tamamlaýarsyňyz. Biziň ene-atalarymyz okuwy tamamlanlarynda, olaryň maksadyny meşgullanýan käri, gatnaýan kilisesi, degişli bolup durýan jemgyýeti kesgitläpdir. Emma şu günki günde tehnologiýa we awtomatlaşdyrmak prosesi köp kärleri aradan aýyrýar. Jemgyýetlere agzalyk ret edilýär. Köp adamlar özüni çetleşdirilen hem-de göwnüçökgün duýýar, boşlugy doldurmaga synanyşýar.

Meniň syýahat edip göz ýetirişim ýaly, ýaşlaryň tussaghanalaryndaky çagalar bilen, opiuma garaşly ýaşaýan adamlar bilen oturyşyp gördüm, olar «eger meşgullanar ýaly iş bolsady, meselem okuwdan soň belli bir maksatnama boýunça goşmaça okuwa gatnan bolsadyk ýa-da gidere ýerimiz bolsady, durmuşymyz has başgaça bolup bilerdi» diýip pikir edýärler. Men zawodlaryň işgärleri bilen duşuşyp gördüm, olar öňki işlerine dolanyp bilmejeklerine düşünýärler we durmuşda öz ornuny tapmaga synanyşýarlar.

Jemgyýetimizi öňe äkitmek üçin, biz – nesilleriň öňünde durýan wezipe bar – diňe bir täze kärleri döretmek däl-de, täzelenip üstünde işlenen maksadyň bolmagy diýen düşünjäni döretmek.

«Kirkland House»-daky kiçijik ýatylýan otagymda Facebook-y başladan gijäm ýadyma düşýär. Dostum KX bilen «Noch’s» kafesine gidipdik. Özümiň Harward jemgyýetine goşulýandygyma örän tolgunýandygymy, emma haçan-da bolsa bir gün biriniň tutuş dünýäni birikdirjekdigini aýtdym.

Dogrusyny aýtsam, şol kişi bizdiris diýip pikir etmedik. Biz bir kollejde okap ýören çagadyk. Biz ol barada hiç zadam bilemzokdyk. Giden maglumaty bolan ençeme ullakan tehnologiýa kompaniýalary bardy. Men öz ýanymdan şolaryň biri şeýle işi eder öýdýärdim. Emma şu ýagdaý welin bize aýdyňdy – hemme adamlar biri-biri bilen birikmek isleýärdi. Şonuň üçinem biz gün-günden öňe gitmek bilen bolduk.

Men siziňem köpiňiziň şeýle wakalary başdan geçirjekdigiňizi bilýärin. Dünýäde bir üýtgeşikligiň boljakdygy görnüp dur, ony kimdir biri amala aşyrar öýdýänsiňiz. Ýöne bu beýle däl. Ony siz başarmaly.

Emma diňe bir özüňiziň maksadyňyzyň bolmagy ýeterlik däl. Siz başga adamlarda-da maksat diýen düşünjäni döretmeli.

Men şoňa örän kyn düşündim. Düşünýän bolsaňyz, meniň maksadym kompaniýa gurmak däl-de, täsir döretmekdi. Onsoň şu adamlaryň hemmesi bize goşulyşyp başlady welin, men olaram şeýle pikirdedir diýip pikir etdim. Şonuň üçinem men hiç kime hiç haçan näme gurjak bolýandygymyzy düşündirmedim.

Geçen iki-üç ýylyň içinde käbir ullakan kompaniýalar bizi satyn almak isledi. Menem satmak islemedim. Men has köp adamy birikdirip bilerismi-bilmerismi, şony görmek isledim. Biz ilkinji Täzelikler Bölümini açyp ýörkäk, men eger-de şony başladym bilsek, dünýädäki täzelikleri nähili öwrenýändigimizi üýtgeder öýdýärdim.

Başga hemme kişi diýen ýaly satmagyň tarapdarydy. Has ýokary maksat bolmasa, bu bary-ýogy başlangyç arzuwlaryň hasyl bolmagy diýmekdi. Şonuň üçinem bu ýagdaý biziň kompaniýamyzy bölek-büçek etdi. Bir ýiti dawa-jenjelden soňra bir maslahatçy maňa eger satmaga razy bolmasam, gelen netijäm üçin tutuş ömrümi ökünip geçirmeli boljakdygymy aýtdy. Özara gatnaşyklarymyza şeýle bir zeper ýetdi welin, bir ýa-da şondan gowrak ýylyň içinde dolandyryjylar toparyndaky adamlar ýekän-ýekän gitmek bilen boldy.

Şol meniň Facebook-a ýolbaşçylyk eden wagtlarymdaky iň agyr pursatlar boldy. Özümiziň edýän işimize meniň ynamym bardy, ýöne men özümi ýalňyz duýýardym. Ondanam ýamany, bu meniň öz ýalňyşymdy. «Bu meniň ýalňyşymmyka» diýip pikir etdim, özümi aldawçydyryn, dünýäniň nähili aýlanýandygyna düşünmeýän ýigrimi iki ýaşly çagadyryn öýtdüm.

Häzir, şondan birnäçe ýyl geçensoň, aslynda has ýokary maksat bolmasa, şeýle ýagdaýyň bolýandygyna düşündim. Muny döredip, bilelikde öňe hereket etmek biziň öz elimizde.

Şu gün her kimiň maksadynyň bolmagy üçin bir dünýä döretmegiň üç sany ýoly hakda gürrüň edesim gelýär: bilelikde uludan ähmiýetli taslamalaryň üstünde işlemek, her kimiň öz maksadynyň bolmagy üçin deňlik diýen düşünjäni täzeden kesgitlemek we tutuş dünýäde bir jemgyýet gurmak.

Ilkinji nobatda, geliň, uludan ähmiýetli taslamalaryň üstünde işläliň.

Biziň neslimiz awtomatlaşdyrmak prosesi giriziljegi zerarly sürüjisiz hereket edýän awtoulaglary hem-de uly maşynlary dolandyrmak ýaly on millionlarça kär bilen meşgullanmaly bolarlar. Emma biziň bilelikde şeýle etmek mümkinçiligimiz bar ahyryn.

Her nesilde özboluşly kesgitleýji işler bolýar. 300 müňden gowrak kişi, şol sanda hälki garawul adam ogluny Aýa gondurmak üçin zähmet çekdi. Millionlarça meýletinçi bütin dünýäde çagalary poliomiýelitet keselinden gorady. Ýene-de millionlarça adam «Hoover» böwedini gurdy. Başga-da ençeme tutumly işler amala aşyryldy.

Bu taslamalar şol işleri bitiren adamlary maksat bilen üpjün etmedi, ol tutuş ýurdumyzda biziň beýik işleriň hötdesinden gelýändigimiz dogrusynda buýsanç döretdi.

Indi bolsa beýik işleri amala aşyrmak gezegi bizde. Men bilýärin, megerem siz öz ýanyňyzdan böwediň nähili gurulýandygyny bilmeýändigim hakda ýa bolmasa millionlarça adamy bir işe çekip bilmejekdigim hakda pikirlenýänsiňiz.

Emma men size bir syr aýdaýyn: ony ilki başlan wagty hiç kimem başarmaýar. Pikirler birbada doly taýýar görnüşde emele gelmeýär. Olar üstünde işledigiňçe kämilleşip aýdyňlaşýar. Siziň etmeli zadyňyz – başlamak.

Eger başlamazdan ozal men adamlary birikdirmek üçin hemme zada düşünmeli bolsadym, Facebook-y başlatmazdym.

Filmler we pop medeniýeti muňa ters düşünýär. Ýekeje begenç pursaty baradaky düşünje hem örän howply ýalandyr! Beýle ýagdaý özümizde bolmansoň, ol biziň özümizi näsaz duýmagymyza getirýär. Ol özlerinde oňyn pikirli tohumlary bolan adamlaryň başlamagyna päsgel berýär. Galyberse-de, täzeçillik diýlende filmleriň nämä nädogry düşünýänini bilýäňizmi? Matematika degişli formulalary hiç kim aýnanyň ýüzüne ýazanok.

Ýagşy pikirde bolmak gerek. Emma size ters düşünmeklerine hem taýýar boluň. Edýän işini dogry soňlamagy başaraýanda-da, giň gözýetim bilen işleýän adamlara «akylyndan azaşan» diýýärler. Öňünden hiç zady bilip bolmaýandygyna garamazdan, çylşyrymly meseläniň üstünde işleýän adamlary kynçylyk diýlen zada doly düşünmeýändikleri sebäpli ýazgarýarlar. Haýsydyr bir işiň başyny başlaýan adamlary aşa çalt hereket edýändikleri sebäpli tankyt edýärler, sebäbi hemişe kimdir biri siziň badyňyzy haýallatmak isleýär.

Biziň jemgyýetimizde biz adatça uly işleri edemzok, sebäbi biz ýalňyşmakdan juda gorkýarys, hiç zat etmezden hemme zady nädogry hasap edýäris. Hakykat bolsa biziň islendik edýän işimiz bilen baglylykda kynçylyklaryň geljekde ýüze çykjakdygydyr. Emma bu biziň başlamagymyza päsgel bermeli däldir.

Onda biz nämä garaşýarys? Biziň nähili nesillerdigimizi subut edýän il bähbitli işleri etmeli wagtymyz gelip ýetdi. Planetamyza zyýan ýetirip, millionlarça adama Gün panellerini öndürip gurnatmakdan ozal, klimaty üýtgetmegimizi bes etsek bolmazmy?! Ähli keselleri bejersek hem-de meýletinçilerden näsaglaryň kesel taryhyny yzarlap, olaryň genomlaryny paýlaşmaklaryny sorasak bolmazmy?! Şu günki günde ilkinji nobatda adamlar kesele sezewar bolmaz ýaly olaryň keseline çözgüt agtarmagyň ýerine, şolaryň sanyndan elli esse köp adamyň bejergisi bilen meşgullanýarys. Munuň manysy ýok ahyryn. Biz bu meseläni çözüp bileris. Her kim internet arkaly ses berip biler ýaly demokratiýany döwrebaplaşdyrsak hem-de her kim öwrenip biler ýaly bilimi hususylaşdyrsak bolmazmy?!

Bu öňegidişlikleriň hemmesi hem biziň elimizde. Geliň, olaryň hemmesini jemgyýetimizdäki adamlaryň her birine belli bir orun berjek şekilde amala aşyralyň. Geliň, beýik işleri amala aşyralyň, diňe bir öňegidişlik döretmäliň-de, maksat hem döredeliň. Diýmek, uludan ähmiýetli taslamalaryň üstünde işlemek her kimiň belli bir maksady bolan dünýä döretmek üçin biziň edip biljek ilkinji işimizdir. Ikinji işimiz bolsa öz maksatlaryna ýeter ýaly deňlik diýen düşünjäni täzeden kesgitlemekdir.

Biziň ene-atalarymyzyň köpüsi kär babatda bütin ömrüne durnukly işler bilen meşgullandylar. Häzirki wagtda taslamalara başlamak ýa-da ornumyzy tapmak babatda biziň telekeçilik mümkinçiligimiz bar. Bu örän gowy! Biziň telekeçilik medeniýetimiz ençeme öňegidişlikleri gazanmagymyzyň gözbaşynda durýar.

Şu günki günde telekeçilik medeniýeti täze pikirler babatdaky synanyşyklar aňsatlaşdyrylan halatynda netije oňyn tamamlanýar. Facebook meniň ilkinji ýasan zadym däldi. Men ondan öňürti oýunlary, hatlaşmak üçin ulgamlary, okuw gurallaryny we aýdym diňlemek üçin şertleri döretdim. Bu babatda men ýeke-täk nusga däl. JK Rowling «Harry Potter» atly eserler ýygyndysyny çap etdirmek üçin baranda, neşirýatlar tarapyndan 12 gezek yzyna ugradylypdyr. Hatda Beyonce hem «Halo» aýdymynyň derejesine ýetýänçä ýüzlerçe aýdym aýtmaly bolupdyr. Iň uly üstünlikler haçan-da başarmazlyk erkinligi bar bolanda ýüze çykýar.

Emma häzirki wagtda bizde hemmeleri ynjydýan ýagdaý, ýagny baýlykda deňsizlik bar. Pikiriňizden peýdalanyp, ony taryhy kärhana öwürmek erkinligiňiz ýok bolsa, biziň hemmämiz utulýarys. Edil şu wagt biziň jemgyýetimiz gereginden artykmaç diňe ýetilen üstünliklere seredýär, biz her kimiň öz bagtyny synap görmegi üçin gerek bolan ýeňillikleri döretmek üçin ýeterlik iş alyp baramzok diýsek öte geçmeris.

Geliň, boýnumyza alalyň. Biziň ulgamymyzda bir näsazlyk bar. Men bu ýeri terk edip gidip, on ýylyň içinde milliardlarça dollar gazanýarkam, millionlarça okuwçy bergilerini üzmäge pul tapanok, özbaşdak telekeçilik bilen meşgullanyp bilenok.

Üns beriň, men köp telekeçini tanaýaryn we olaryň hiç biri hem telekeçiligi başlamakdan dänen adam däl, sebäbi şeýtseler olar ýeterlik pul gazanmak mümkinçiligini ýitirýärler. Emma men ýykylan ýagdaýlarynda üstüne gaýdar ýaly ýumşak ýeri bolmandygy sebäpli öz arzuwlaryna ýetmäge synanyşmadyk ençeme adamy tanaýaryn.

Biziň hemmämizem gowy pikiriň bolany bilen ýa-da köp işläniň bilen üstünlik gazanyp bolmaýandygyny bilýäris. Işimiz şowuna bolubam üstünlik gazanýan wagtlarymyz bolýar. Programma kodlamak üçin wagt tapmagyň ýerine maşgalamyň işine goldaw bermeli bolsadym, Facebook başa barmazdy, ýagdaýymyň gowy boljagyny bilmedik bolsadym, men şu gün şu ýerde bolmazdym. Dogrymyzy aýtsak, biziň hemmämizem özümiziň nä derejede işi şowuna bolýan adamlardygymyzy bilýäris.

Her bir nesil deňligiň kesgitlemesini özüçe giňeldýär. Öňki nesiller ses bermek hem-de raýat hukuklary ugrunda göreşipdirler. Olaryň Täze Ylalaşygy hem-de Beýik Jemgyýeti bardy. Indi bolsa biziň öz neslimiz üçin täze sosial ylalaşyk kesgitlemeli wagtymyz.

Biziň öňegidişligi diňe jemi içerki önüm ýaly ykdysady ölçegler bilen ölçeýän däl-de, öz tutýan ornuna dogry düşünýän näçe sany adamynyň bardygyna seredýän jemgyýetimiz bolmaly. Biz her kime täze zatlara synanyşyp görer ýaly ýumşak ýer döretmek üçin bütin dünýäniň umumy girdejisi ýaly pikirleriň üstünde durmaly. Biz öz edýän kärimizi birnäçe gezek üýtgederis, şonuň üçinem biziň üçin işe gidip biler ýaly çagalarymyza ideg hem-de ýeke-täk kompaniýa bagly bolmajak şekilde saglygy goraýyş şertleri gerek. Biziň hemmämizem ýalňyşarys, şonuň üçinem bize känbir biziň öňümizi beklemegiň aladasyny etmeýän jemgyýet gerek. Tehnologiýa özgerdigi saýyn tutuş ömrümiz boýy dowamly bilim almaga has ünsümizi bermeli.

Hawa, hemme kişä maksadyna ýetmek erkinligini bermeklik mugt bolup bilmez. Meniň ýaly adamlar munuň üçin töleg tölemeli. Siziň köpiňiz başararsyňyzam, hatda başarmalam.

Hut şonuň üçin hem Prisilla ikimiz «Chan Zuckerberg Initiative» kompaniýasyny döretdik we öz baýlygymyzy deň derejede bölmek babatda ylalaşdyk. Bu biziň neslimiziň gymmatlyklary bolup durýar. Bu hiç haçan bu işi edip-etmezlik bilen baglanyşykly mesele bolmandy. Ýeke-täk mesele onuň haçan ediljegidi. Şu müňýyllygyň adamlary taryhdaky iň sahawatly nesilleriň biridir. Bir ýylyň dowamynda ABŞ-yň dörtden üç bölegi hemaýat edip, ondan ýedi bölegi haýyr-sahawat üçin pul ýygnady.

Emma bu diňe pul bilen hem baglanyşykly däl. Wagt hem bolup biler. Men size söz berýärin, hepdede bir ýa-da iki sagadyňyzy bagyş edip bilseňiz – bu hem kimdir birine kömek etmek, öz başarnyklaryna göz ýetirmegine ýardam bermek üçin ýeterlikdir.

Megerem siz bu wagty örän köp hasaplaýansyňyz. Menem şeýle pikirdedim. Prisilla Harwardy tamamlanda, mugallym bolup işläp başlady we meniň bilen bilim işine girişmezden ozal, ol maňa sapak okatmalydygymy aýtdy. Men bolsa: «Aý, meniň işim kän. Men kompaniýa ýolbaşçylyk etmeli ahyryn» diýip zeýrendim. Emma ol öz pikirinden el çekmedi. Şonuň üçinem men orta mekdebiň maksatnamasy boýunça ýerli «Oglanlar we Gyz Gurnagynda» telekeçilik dogrusynda sapak okady başladym.

Men olara önüm taýýarlamak hem-de bazara hödürlemek barada öwretdim we olaram maňa öz gelip çykyşyň zerarly ýanalmagyň hem-de maşgalaňdan biriniň tussagda bolmagynyň nähili duýgudygyny öwretdiler. Men olara mekdepde wagtym başymdan geçirenlerimi gürrüň berdim we olaram haçan-da bolsa bir gün özleriniň kolleje gitmeklik umydynyň bardygy hakda gürrüň berdiler. Indi bäş ýyldan bäri men şol çagalar bilen aýda bir gezek günortanlyk naharyny edinýärin. Olaryň biri Prisilla ikimize ilkinji bäbek ýuwmak dabarasyny belläp berdiler. Indiki ýyl olar kolleje girerler. Her biriniň girmegi zerur. Özi-de maşgalalarynda ilkinji bolup…

Biziň her birimiz birine kömek etmek üçin wagt tapmaly. Geliň, her kime öz maksadyna ýeter ýaly erkinlik bereliň – diňe bu bir dogry zat bolany üçin däl, eýsem haçan-da köp adam öz arzuwlaryny beýik bir zada öwrüp bilseler, biziň hemmämiz bu babatda kämilleşeris.

Maksat diňe iş bilen baglanyşykly bolmaýar. Hemme kişi üçin maksat döretmegiň üçünji ýoly jemgyýet gurmakdyr. Biziň neslimize görä «hemme kişi» diýlende, dünýädäki hemme kişi göz öňünde tutulýar.

Ellerimizi galdyralyň: siziň näçe sanyňyz daşary ýurtly? Indi, adamlar, siziň näçe sanyňyz şularyň haýsy-da bolsa biri bilen dost? Ynha, bu başga gürrüň. Biz bilelikde kämilleşip birigipdiris.

Biziň kimdigimizi kesgitleýän sowaly dünýädäki şu müňýyllygyň adamlaryna berenimizde, iň köp alnan jogap millet däldi, din ýa-da etniki toparam däldi, jogap «dünýäniň raýatydy». Bu bir ullakan düşünje. Her nesil özüniň adamlarynyň «biziň her birimizi öz içine alýan» tegelegini giňeltmek bilen bolýar. Biziň pikirimizçe, ol tegelege indi tutuş dünýä degişli.

Biziň özbaşdak başaryp bilmedik zatlarymyzy başarmak üçin, adamzat taryhynyň beýik arkasynyň – taýpalardan şäherlere, şäherlerden milletlere – köp-köpden gelýän adamlaryň üstünden egilýändigine düşünýäris.

Biz indi iň beýik mümkinçiliklerimiziň bütin dünýä bilen baglanyşyklydygyna düşünýäris, biz garyplygy we keselçiligi soňlaýan nesil bolup bileris. Biz iň uly kynçylyklarymyza bütin dünýä bolup jogap berilmelidigine düşünýäris – klimatyň üýtgemegine garşy hiç bir ýurt ýekelikde göreşip bilmez we pandemiýanyň öňüni alyp bilmez. Öňegidişlik şu günki günde diňe şäherler ýa-da milletler däl, eýsem dünýä jemgyýeti bolup bilelikde hereket etmegi talap edýär.

Emma biz durnuksyz wagtda ýaşaýarys. Bütin dünýäde globallaşmagyň netijesinde yzda galdyrylýan adamlar bar. Biz öýümizde rahat oturýandygymyz üçin biynjalyk bolmaýan bolsak, başga ýerlerdäki adamlaryň aladasyny etmek kyn bolýar. Bizi öz-özümiz bilen ýüzleşmäge iterýän bir güýç bar.

Bu biziň döwrümizde barýan göreşdir. Ol erkinligiň güýçleri, açyklyk we dünýä jemgyýetiniň güýçleri bilen awtoritarizm, izolýasionism we nasionalizm ýaly düşünjeleriň arasyndaky göreş. Bilimiň ýaýramagy üçin güýçler, söwda we immigrasiýa bilen olary haýalladýanlaryň arasyndaky göreş. Bu – milletleriň arasyndaky söweş däl-de, pikirleriň arasyndaky söweş. Bütin dünýäniň birikmegi üçin her ýurtdan adamlar bar we muňa garşylyk görkezýän gowy adamlaram bar.

Bu mesele BMG tarapyndan çözülmeli mesele däl. Bu mesele ýerli derejede haçanda biz özümizi dürsäp, hemme kişiniň aladasyny edip başlanymyzda, durmuşymyzda ýeterlik sanda maksat we durnuklylyk düşünjesi dörände çözüler. Munuň şeýle bolmagynyň iň gowy ýoly bolsa haýal etmezden ýerli jemgyýetleri döredip başlamakdyr.

Biz öz jemgyýetlerimiziň nämedigine düşünýäris. Olar öýler ýa-da sport toparlary bolup biler, kilisedir aýdym toparlary bolup biler, bular bizi nähilidir bir ulurak zadyň bölegidigimize ynandyrar, ýalňyz däldigimize düşüneris, olar bize dünýägaraýşymyzy giňeltmegimiz üçin güýç berer.

Şonuň üçinem onlarça ýyl bäri toparlaryň ähli görnüşlerine agzalygyň dörtden biriniň ret edilmegi örän adatdan daşary ýagdaý. Bu häzirki wagtda ençeme adamyň başga bir ýerde öz maksadyny tapmalydygyny aňladýar. Emma men öz jemgyýetlerimizi täzeden gurmagy başarjakdygymyzy, şeýle hem häzirki wagtda-da siziň köpiňizde bolşy ýaly täze jemgyýetleri başlatjakdygymyzy bilýärin.

Men şu gün okuwy tamamlaýan Agnes Igoýe bilen duşuşdym. Nirede sen, Agnes? Ol özüniň çagalygyny Ugandadaky çaknyşyk zolaklaryny kesgitläp geçiripdir. Häzir bolsa jemgyýetleriň howpsuzlygyny goramak üçin kanun çykaryjy işgärleriň müňlerçesini taýýarlaýar.

Men şu gün okuwy tamamlaýan Kaýla Oakleý hem-de Niha Jain bilen duşuşdym. Ikiňizem ýeriňizden turuň. Kaýla bilen Niha bähbit göz öňünde tutmazdan, öz jemgyýetlerindäki kömek etmäge isleg bildirýän adamlar bilen bilelikde dürli kesellerden ejir çekýän adamlary birikdirmek üçin gurama döretdiler.

Men şu günki günde «Kennedy School» mekdebini tamamlaýan Dawid Razu Aznar bilen duşuşdym. Dawid, ýeriňden tur. Ol öň şäher maslahatçysy bolan, hatda San Fransiskodanam hem ozal, Mehiko şäherini ilkinji Latyn Amerikanyň nikalaşmak deňligi girizilen şähere öwrülmegi ugrunda göreş alyp baryp, oňa üstünlikli ýolbaşçylyk eden adamdyr.

Indi bolsa meniň öz hekaýatym. Öz ýatylýan otagynda bir wagtda bir jemgyýeti birikdirip başlap, şony häzire çenli biz tutuş dünýäni biri-biri bilen birikdirýänçäk dowam etdiren okuwçy.

Üýtgeşiklik ilki ýerli ýagdaýda başlaýar. Hatda bütin dünýädäki üýtgeşiklikler hem biziň ýaly adamlar tarapyndan kiçiden başlanýar. Biziň neslimizde has köp adamy birikdirip-birikdirmezlik, has uly mümkinçilikleri gazanyp-gazanmazlyk ugrundaky göreş netijede seniň jemgyýet gurup, ol ýerdäki her bir adamyň maksady bolan dünýä döretmek ukybyňa bagly bolup durýar.

2017-nji ýylyň uçurymlary! Siz belli bir maksady talap edýän dünýä tarap uçýarsyňyz. Ony döretmek size bagly.

Häzir megerem siz ony başaryp-başarmajakdygyňyz hakda oýlanýansyňyz?!

Meniň size «Oglanlaryň we Gyzlaryň Gurnagynda» okadan sapagym barada gürrüň berenlerim ýadyňyza düşýärmi? Bir gün sapakdan soň men olara kollej hakda gürrüň berip durkam, iň ökde okuwçylarymyň biri elini galdyrdy-da, özüniň kolleje gidip bilip-bilmejekdigine ynamynyň ýokdugyny aýtdy, sebäbi ol resmi hasapda ýok eken. Ol özüniň şeýle ýagdaýda kolleje alnyp-alynmajakdygy hakda ikirjiňlenýän eken.

Geçen ýyl men ony doglan gününde ertirlik edinmäge alyp gitdim. Men oňa sowgat alyp bermekçi boldum, şonuň üçinem men ondan soradym we ol özüniň göreş alyp barýan okuwçylary görendigi barada gürrüň berdi-de, «Bilýäňmi, men sosial adalat hakda ýazylan kitap isleýän» diýdi.

Men haýran galypdym. Meniň ýanymda diňe öz nebsini bilmäge hemmetaraplaýyn bahanasy bolan ýaşajyk oglan otyrdy. Ol özüniň watan hasap edýän ýurdunyň – häzire çenli şeýle hasap edip gelen ýurdunyň – kollejde okamak arzuwynyň amala aşmagyna ygtyýar berip-bermejekdigi hakda alada edýärdi. Ol ýöne özi üçin gynananokdy. Hatda ol özi hakda pikirem edenokdy. Onuň has ýokary maksady bardy we ol öz ýany bilen başga adamlary getirmekçidi.

Bu biziň häzirki ýagdaýymyzy beýan edýär. Men onuň adyny hem tutup bilemok, sebäbi men ony howp astynda goýmak islämok. Emma geljekde nämeleriň garaşýandygyny bilmeýän, mekdepde soňky ýyllaryny okap ýören okuwçy hem öz gezeginde dünýäni öňe alyp gidip biler, onsoň biz hem öz wezipämizi berjaý etmek üçin dünýäniň öňünde bergili bolarys.

Şol derwezeden soňky gezek çykyp gitmeziňizden ozal, «Ýadygärlik Kilisesiniň» öňünde oturanymyz sebäpli, meniň «Mi Shebeirach» dogasy ýadyma düşdi, men haçanda öňümde kynçylyk peýda bolanda, ş ony okaýaryn, eltip krowatda ýatyryp, onuň geljegi hakda oýlananymda hem men ony gyzyma aýdym edip aýdyp berýärin.

Ol doga, ine, şeýle:

«Eý, bizden ozalkylary ýalkan güýç, bize durmuşymyzyň ýalkawly bolmagy üçin bize güýç-kuwwat tapmaga kömek et!». Siz hem öz durmuşyňyzyň ýalkawly bolmagy üçin güýç-kuwwat taparsyňyz diýip umyt edýärin.

Uçurym dabaraňyz gutly bolsun, 2017-nji ýylyň uçurymlary! Hemmäňize üstünlik arzuw edýärin!

266

21

4

5

0

Mowzugy VIP edenler: